Yalan Söylemenin Psikolojik Yüzü: Göz Hareketleri ve Gerçekler
Yeni yapılan araştırmalar, insanların yalan söylediği sırada gözlerinin açık vermesiyle ilgili yaygın bir inanışın aslında bir efsane olduğunu ortaya koyuyor. Hertfordshire Üniversitesi’nden Profesör Richard Wiseman tarafından yürütülen bu çalışma, yalan söylemenin belirti ve ipuçlarını anlamanın daha etkili yollarını araştırıyor. Araştırmaya göre, sözlü tereddütler ve aşırı el hareketleri, bir kişinin yalan söyleyip söylemediğini anlamada daha güvenilir göstergeler olabilir.
Birçok psikolog, bir kişinin sağa baktığında yalan söylediğine, sola baktığında ise dürüst olduğuna dair bir inanç taşır. Ancak Profesör Wiseman ve ekibinin bulguları, bu yaygın inanışın yanlış olduğunu gösteriyor. Yalan söyleme ve göz hareketleri arasındaki ilişki, sinirdilbilimsel programlama (Neuro-linguistic programming, NLP) gibi psikolojik teknikler aracılığıyla kişilerin yaşamlarını iyileştirmeye yönelik bir yöntem olarak öne çıkıyor. Bu bağlamda, kişilere göz hareketleri ile düşünceleri arasındaki ilişkiyi öğretmek, NLP’nin önemli bir parçasını oluşturuyor.
Çalışma, gönüllülerin doğruyu söylerken ya da yalan söylerken göz hareketlerinin kaydedilmesiyle gerçekleştirildi. Daha sonra, farklı bir gönüllü grubundan bu görüntüleri izlemeleri ve göz hareketlerine dayanarak yalan tespit etmeye çalışmaları istendi. Bu süreçte elde edilen sonuçlar, yalan söylemek ve göz hareketleri arasında bir ilişki olmadığını ortaya koydu.
Prof. Wiseman şu ifadeleri kullandı:
“İlk çalışmanın sonuçları, yalan söylemek ile göz hareketleri arasında hiçbir ilişki bulunmadığını gösterdi. Ayrıca, ikinci araştırmamız, NLP uygulayıcılarının iddialarının, kişilerin yalan tespit etme becerilerini geliştirmediğini ortaya koydu.”
Araştırmanın bir parçası olarak, kayıp akrabalarını bulmak için yardım talebinde bulunan ya da kendilerini suç mağduru olarak ifade eden kişilerin basın toplantılarında yer alan videolar analiz edildi. Bu analizler sonucunda kimilerin doğruyu söylediği, kimilerinin ise yalan söylediği belirlendi. Ancak yalan söyleme ve göz hareketleri arasında herhangi bir korelasyon bulunmadı.
Çalışmanın ortak yazarı Dr. Caroline Watt ise şunları belirtti:
“Kamuoyunun büyük bir kısmı, belirli göz hareketlerinin yalan söylemeye işaret ettiğine inanıyor. Bu fikir, çeşitli örgütsel eğitim kurslarında bile öğretiliyor. Araştırmamız, bu inanışın hiçbir bilimsel dayanağı olmadığını gösterdi. Dolayısıyla, aldatmayı tespit etmeye yönelik bu yaklaşımı terk etmenin zamanının geldiğini düşünüyoruz.”
Bu kapsamlı araştırma, Public Library of Science ONE adlı çevrimiçi bilimsel yayında yayımlanmıştır. Yayın, alanında önemli bir tartışma başlatmayı hedefliyor.
Kaynak: Independent Türkçe
