Çocuk Gastroenterolojisi Uzmanı Dr. Meltem Gülşan, ağız yoluyla alınan yabancı cisimlerin solunum yoluna kaçmasının ciddi morbidite ve mortaliteye yol açabileceğine dikkat çekerek, bu tür vakaların acil olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı. Dr. Gülşan, yabancı cisim yutan çocuklarda en sık görülen cisimlerin para, oyuncak, mıknatıs ve pil olduğunu belirtti.
“Uzak Doğu Asya ülkelerinde balık kılçığı yutulması yaygınken, ülkemizde çengelli iğne, toplu iğne ve para yutulması daha sık karşılaşılan durumlar arasında yer almaktadır.” dedi. Yumuşak uçlu yabancı cisimlerin genellikle sorun yaratmadığını, ancak keskin kenarlara sahip olanların ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini ifade etti. Yabancı cisimlerin çoğu (%80) sindirim kanalını rahatlıkla geçerken, geri kalan %20’si sindirim sisteminin anatomik geçiş bölgelerinde takılma riski taşımaktadır.
Yabancı Cisim Yutulmasında Müdahale Yöntemleri
Yemek borusunun üst, orta ve alt darlıkları, pilor, ileoçekal kapak ve rektosigmoid kolon, anatomik darlık bölgeleri olarak bilinir. Bazen yemek borusunda bulunan perde, halka, malignite ya da eozinofilik özofajit gibi durumlar, günlük beslenme sonrasında bile sindirim sisteminde yabancı cisimlerin tıkanıklıklara yol açmasına neden olabilmektedir. Endoskopik girişimlerin çocukluk döneminde de kullanılmaya başlanması, yutulan cisimlerin cerrahi olmayan yöntemlerle çıkarılmasını mümkün kılmaktadır.
Endoskopik yöntemlerin kullanımı %10-20 oranında iken, cerrahi müdahale gereksinimi ise %1’den daha az bir oranda görülmektedir. Yabancı cisim yutan çocukların acil başvuru anındaki yakınmaları arasında sindirim sisteminde tıkanma hissi, ağızdan salya akması, öksürük, kusma, kanlı salya, yiyecek reddi, ağrı (boyun, göğüs veya karın bölgesinde) ve solunum sıkıntısı gibi belirtiler yer almaktadır.
Yutulan Yabancı Cisimlerin Dağılımı
Yutulan yabancı cisimler, ülke ve bölgelere göre farklılık gösterse de genellikle ilk sıralarda madeni para, oyuncak, mıknatıs ve pil bulunmaktadır. Özellikle toplu iğne yutan vakaların büyük bir kısmını 10 yaş üstü başörtüsü takan genç kızlar oluşturmaktadır. Bu durumun, başörtüsünün uçlarını birleştirmek için toplu iğne kullanırken derin nefes alma ya da gülme nedeniyle kazara yutma ile ilişkilendirildiği belirtilmektedir. Ayrıca, beş yaş altındaki çocuklarda toplu iğne yutulmasının nedeni, bebek elbiselerine çeşitli maksatlarla takılan iğnelerin kazara yutulması olarak düşünülmektedir.
Yabancı cisimlerin sindirim sisteminde takıldığı bölgeler incelendiğinde, yemek borusunun ve özellikle üst bölümünün en sık rastlanan yer olduğu görülmektedir. Birçok araştırmada, servikal yemek borusu olarak da bilinen bu üst anatomik bölge, yabancı cisim takılması açısından en çok belirtilen alan olmuştur. Yemek borusunun önemi, madeni para gibi bası yapan cisimlerin dört-altı saat sonrasında nekroza yol açabilmesindendir. Yutulan yabancı cisimlerin ikinci sıklıkta midede tespit edildiği anlaşılmaktadır. Mide ve sindirim sistemi boyunca tehlike oluşturabilecek yabancı cisimlerden biri pildir; çünkü alkali piller, sindirim sistemi mukozasında yerel erozyona ve içeriğine bağlı olarak bazen sistemik zehirlenme belirtilerine yol açabilmektedir. Mıknatıslar da, özellikle birden fazla yutulmuşsa, birbirine yapışarak doku nekrozuna neden olabileceğinden acil olarak çıkarılması gereken cisimler arasında yer alır.
Duodenumda tespit edilen yabancı cisimler genellikle sorun olmadan sindirim sisteminden geçmektedir. Yabancı cisimler, gerektiğinde endoskopik olarak çıkarılabilmektedir ve endoskopi işlemi sırasında çocuklara anestezi uygulanmaktadır. Erişkinlerde ise hafif sedasyon genellikle yeterli olmaktadır. Farklı teknikler ve yardımcı aletler kullanarak yabancı cisimleri çıkarmaya yönelik merkezler bulunmaktadır; ancak en sık kullanılan yöntem endoskopi, yardımcı aletler ise forseps, tuzak ve basket yöntemleridir.
Sonuç olarak, çocukluk döneminde, özellikle beş yaş altındaki çocuklar için yabancı cisim yutma olgusu önemli bir halk sağlığı sorunudur. Yabancı cisim yutma vakalarının ve bu durumun yol açabileceği daha ciddi sorunların önlenmesi amacıyla ebeveynlerin eğitilmesi ve çocukların oyun oynadığı alanlarda gerekli önlemlerin alınması büyük önem taşımaktadır.
