UV İndeksi Nedir?
UV İndeksi (kısaca UVI), güneşin yaydığı ultraviyole (UV) radyasyonunun, atmosferden geçerek yer yüzeyine ulaşan ve insan sağlığına zarar verebilecek miktarını ölçen uluslararası bir standarttır. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) bu indeksi, “gün içerisinde güneşin en yüksek olduğu zaman diliminde, yer yüzeyine ulaşan ve insan sağlığına zarar verebilecek UV radyasyonunun miktarının 0’dan 15’e kadar olan bir ölçek üzerinde sınıflandırılması” şeklinde tanımlamaktadır.
1992 yılında Kanadalı bilim insanları tarafından geliştirilen bu indeks, 1994 yılında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından standartlaştırılarak global ölçekte uygulanmaya başlanmıştır. Günümüzde, cep telefonlarındaki hava durumu uygulamalarında da UV indeksi bilgilerine kolayca erişim sağlanmaktadır.
UVI değeri ne kadar yüksekse, güneş ışınlarının cilde ve gözlere vereceği zarar o kadar büyük olur ve hasar daha kısa sürede gerçekleşir. Gün içerisinde UV radyasyon seviyesi, saat dilimlerine göre değişiklik göstermektedir; özellikle 12.00-14.00 saatleri arasında en yüksek seviyelere ulaşmaktadır.
UV İndeksi Nerelerde Hangi Seviyelerde?
Ekvator’a yakın olan ülkeler, yıl boyunca gün ortasında yüksek UV değerlerine maruz kalabilirler. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, Kenya’nın başkenti Nairobi’de UV seviyesi yıl boyunca 10’un üzerindedir. Benzer şekilde, İspanya’nın Akdeniz’deki Mallorca adasında, Haziran ve Temmuz aylarında UV indeksi 9’a kadar çıkabilmektedir. Akdeniz bölgesinde genellikle 9-10 dereceleri sıkça görülmektedir. İngiltere’de yaz aylarında UV indeksi genellikle 6-7 seviyelerinde seyretmektedir. Ancak son günlerde İngiltere’nin güneyinde bazı bölgelerde UV indeksinin 9’a kadar çıkabileceği bildirilmiştir.
UV İndeksi Neden Yüksek?
BBC Hava Durumu’ndan Matt Taylor, yüksek UV indeksinin yalnızca havanın bulutsuz olmasından kaynaklanmadığını belirtmektedir. Taylor, bu durumun nedenlerini şöyle sıralamaktadır:
- Yaz gündönümünü (21 Haziran) geride bırakmış olmamız, Güneş’in tam tepede olmasına neden olmaktadır.
- Kuzey yarımkürede kış ve ilkbahar boyunca yaşanan hava koşulları, ozon tabakasının aşırı incelmesine yol açmıştır.
- Son dönemlerdeki kısıtlamalar nedeniyle hava kirliliğinin azalması, UV ışınlarının daha az dağılmasına olanak tanımaktadır.
UV İndeksi Değerleri ve Anlamları
MGM’nin web sayfasında, ultraviyole indeks değerinin 6-7 seviyesinde olması “yüksek” UV derecesi olarak sınıflandırılmakta ve bu seviyenin anlamı ile alınması gereken önlemler şu şekilde sıralanmaktadır:
- İndeksin bu değerleri, orta şiddette ultraviyole radyasyonu temsil eder. Normal cilt yapısına sahip bireyler yaklaşık 15 dakika kadar güneşte kalabilirler. Ancak, şapka ve gözlük kullanımı şiddetle önerilmektedir.
- Güneşe maruz kalacak olan burun ve kulak bölgeleri mutlaka korunmalı, dudaklara koruyucu kremler sürülmelidir.
8-10 aralığı ise “çok yüksek” dereceyi ifade eder ve şu uyarılar yapılmaktadır:
- Bu değerler, oldukça yüksek ultraviyole radyasyonunu temsil eder. Bu seviyede ultraviyole radyasyona maruz kalmak, potansiyel zararlar açısından risk faktörüdür. Güneşte kalma süresi 10 dakikadan az olmalıdır.
- Şapka ve güneş gözlüğü gibi temel korunma araçlarının yanı sıra, dışarı çıkma zorunluluğu olan bireylerin gölgelerden faydalanmaları ve uzun kollu kıyafetler giymeleri önerilmektedir.
- Bu değerlerde her türlü açık hava sporlarından kaçınılmalıdır.
UV Neden Tehlikeli?
Vücudumuzun sağlıklı olması için güneş ışınlarına ihtiyacımız vardır. Güneş ışınları, vücudun ihtiyaç duyduğu D vitamininin büyük bir kısmını karşılamaktadır. Ancak, UV ışınlarına aşırı maruz kalmak, özellikle açık tenli bireylerde güneş yanığına yol açabilmektedir. Bunun yanı sıra, aşırı UV radyasyonunun cilt kanseri ve göz kataraktı gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceği uzmanlar tarafından vurgulanmaktadır.
Bu nedenle, günün en sıcak saatlerinde vücudu korumak amacıyla ince giysiler, güneş kremi, şapka ve güneş gözlükleri kullanmak büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, cilde ulaşan UV miktarının günlük hava sıcaklığı ile doğrudan bir ilişkisi olmadığı, nisan ayındaki açık ve hafif rüzgarlı bir günün UV seviyesinin, ağustos ayındaki sıcak bir günle aynı düzeyde olabileceği belirtilmektedir. BBC Hava Durumu’ndan Helen Willetts, “Cildiniz 30 derecede de 20 derecede de aynı hızla yanabilir. Bulutlu günlerde de UV ışınları ince bulutlardan geçerek cilde ulaşabilir, bu nedenle hava güneşli görünmese de hala yanma riski bulunmaktadır.” şeklinde uyarıda bulunmaktadır.
UV’den Nasıl Korunuruz?
Güneşin cilde verebileceği zararı minimize etmek için yüksek faktörlü bir güneş kremi düzenli aralıklarla uygulanmalıdır. Özellikle açık tenli bireyler için bu durum daha da önem kazanmaktadır. Ayrıca, güneşin en dik olduğu öğle saatlerinde dışarı çıkmaktan kaçınılmalıdır. Güneş gözlüğü takmak da göz sağlığını korumak açısından kritik bir öneme sahiptir. Uzmanlar, UV ışınlarına maruz kalmanın katarakt, kanser ve kar körlüğü gibi ciddi sağlık sorunları ile bağlantılı olduğuna dikkat çekmektedir.
