NASA’nın Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ), yalnızca bir yuva değil, aynı zamanda bilim insanlarına eşsiz bir laboratuvar olarak hizmet vermektedir. NASA’nın verilerine göre, bu mikro yerçekimi laboratuvarı, 20 yıl boyunca 108’den fazla ülkeden bilim insanlarının gerçekleştirdiği yaklaşık 3 bin araştırmaya ev sahipliği yapmıştır. Bu sayede, Dünya’dan 408 km yükseklikteki istasyonda biyoloji, fizik, astronomi ve tıp gibi birçok alanda çarpıcı keşifler yapılmıştır.
Özellikle dikkat çeken bazı keşifler arasında, uzayda gerçekleştirilen ilk patentli icat bulunmaktadır: bir kahve fincanı. Kasım 2008’de mühendis ve astronot Donald Pettit, çay ve kahvesini açık bir kaptan içmek istemiştir. Akışkan dinamiğini kullanarak, uzayda içeceklerin nasıl tüketileceği konusunda önemli bir adım atmıştır. Bu zamana kadar astronotlar, tüm içeceklerini bir pipet yardımıyla plastik torbalardan içmekteydiler.
Bilim insanları ayrıca, mikroorganizmalardan bitkilere, hayvanlardan insanlara kadar tüm canlıların uzayda nasıl hayatta kalabileceğine dair birçok araştırma yürütmüştür. 2017’de, mürettebat istasyonda bulunan bir mikrop örneğini alarak DNA’sını izole etmiş ve bu örneğin genetiğini Dünya’ya göndermeden sıralamayı başarmıştır. Bu gelişme, araştırmaların daha hızlı ve verimli bir şekilde yapılmasına olanak tanıyan önemli bir adım olmuştur.
Daha önceki yıllarda, astronotlar çok daha çarpıcı bir başarıya imza atmıştır. Mars gibi uzay görevlerinde astronotların yiyecek bulması için yollar arayan bilim insanları, 2014 yılında UUİ’de ilk uzay bahçesi olan Veggie’yi kurmuştur. 10 Ağustos 2015’te NASA astronotları, uzayda yetişen ilk marullarını tüketmişlerdir. Şu anda astronotlar, turp yetiştirme çalışmalarına da devam etmektedir.
NASA, mikro yerçekiminin insan vücudu üzerindeki etkilerini de dikkatle incelemiştir. Bu konudaki büyük çalışma, “ikiz çalışması” olarak bilinen projeyle gerçekleştirilmiştir. 2015’te başlatılan bu çalışmada, tek yumurta ikizleri olan astronotlar Mark ve Scott Kelly incelenmiştir. Scott, UUİ’de bir yıl geçirirken, Mark dünyada kalmıştır. Bu süreçte bilim insanları, iki kardeşin tüm fizyolojik, moleküler ve bilişsel detayını incelemiştir. Sonuçta, Scott’ın gen ifadesinin bir kısmında değişiklikler gözlemlense de, diğer tüm özelliklerinin ikiz kardeşiyle benzer kaldığı görülmüştür.
İstasyon, aynı zamanda hastalıklarla mücadelede de önemli katkılarda bulunmuştur. Hücreleri yerçekiminin etkileri olmadan inceleyen araştırmacılar, Angiex Kanser Terapisi gibi tümör büyümesini önleyebilecek potansiyel kanser tedavilerini test etme imkanı bulmuştur. Ayrıca, genetik bozukluklar, Alzheimer, Parkinson ve astım gibi hastalıklarla ilgili araştırmalar da burada yürütülmektedir.
Astronomlar, UUİ’yi Dünya dışı fenomenleri incelemek ve evrenin sırlarını çözmek için de kullanmaktadır. Örneğin, 16 Mayıs 2011’de başlatılan Alfa Manyetik Spektrometre – 02 (AMS–02) projesi, evrenin nasıl var olduğu hakkında bilgi toplamak amacıyla kozmik ışınlar ve kozmik parçacıklar üzerinde çalışmalar yapmaktadır. Proje, 2017’de 100 milyardan fazla kozmik parçacıkla ilgili veri toplayarak önemli bir dönüm noktasına ulaşmıştır.
2018’de ise Japonya Uzay Ajansı, MAXI adını verdiği bir X-ray görüntüleme teknolojisi kullanarak gökyüzünde gizemli bir X-ışını kaynağı keşfetmiştir. NASA’nın Nötron yıldızı izleme cihazı NICER, bu kaynağı hemen araştırmaya almış ve ikili kara delik sistemi olduğunu belirlemiştir.
Kısacası, 1998’de fırlatılan ve iki yıl sonra insanlı misyonlara ev sahipliği yapmaya başlayan Uluslararası Uzay İstasyonu, 20 yıllık süreçte sayısız araştırma alanına kapı aralamıştır. Bu, yalnızca bir başlangıçtır; zira istasyonda görevli bilim insanları, her gün yeni çalışmalar yürütmekte ve akşam olunca “yuva” dedikleri istasyonda dinlenmektedirler.
Kaynak: Independent Türkçe, The New York Times, Popular Science
