Tüp Bebek Tedavisi Süreci
Tüp bebek tedavisi, kadınların yumurtalıklarının hormonlar aracılığıyla uyarılması ve olgun yumurtaların elde edilmesi ile başlayan bir süreçtir. Bu süreç, yumurtaların büyüme aşamasının ultrasonografi ile izlenmesi ve kanda hormon düzeylerinin kontrol edilmesi ile devam eder. Yumurtalar istenilen olgunluğa ulaştığında, ultrason eşliğinde iğne ile toplanır ve laboratuvar ortamında eşinin spermleri ile bir araya getirilerek döllenme sağlanır. Başarılı bir gebelik elde edebilmek için uygun sayıda embriyo, 3. veya 5. gün içinde rahime yerleştirilir.
Tüp Bebek Uygulamasının Gerekliliği
Tüp bebek yöntemi, belirli durumlarda uygulanmaktadır. Bu durumlar şunlardır:
- Kadınlarda yumurtlama problemleri
- Her iki fallop tüpünün tıkalı olması
- Yumurta rezervinin belirgin şekilde azalması
- Endometriozis (çikolata kisti)
- Erkeklerde sperm sayısında belirgin azalma, hareketlilik sorunları veya azoospermi (meni içinde sperm bulunmaması)
Ayrıca, infertilite (kısırlık) nedeninin belirlenemediği ve diğer tedavilerle gebelik elde edilemediği durumlarda, kısırlık süresi 3 yılı aşan sebebi açıklanamayan kısırlık sorunlarında da tüp bebek yöntemi tercih edilmektedir. İnfertilite problemi olmayan çiftlerde ise, genetik geçişli hastalıkların embriyo aşamasında tanımlanabilmesi ve sağlıklı embriyoların transfer edilmesi amacıyla genetik tanı (PGT) yönteminden faydalanılabilir.
Tüp Bebek Tedavisinin Sınırları
Tüp bebek tedavisi, ülkemizde sadece evli çiftlere uygulanabilmektedir. Kadınlarda erken yumurtalık yetersizliği veya erken menopoz durumlarında, yeterli dozda hormon tedavisi uygulanmasına rağmen yumurta gelişimi sağlanamazsa, erkeklerde ise meni içinde sperm görülmüyorsa ve testis biyopsilerinde sperm üretimi kanıtlanmamışsa tüp bebek tedavisi gerçekleştirilemez.
Tedavi Süresi ve Aşamaları
Tüp bebek tedavisi, yumurta gelişimi, yumurtaların toplanması, embriyo gelişimi ve embriyo transferi aşamalarını içerir. Bu süreçte kadın hastanede yatmak zorunda değildir. Yumurtaların gelişim sürecinde genellikle gün aşırı veya 3-4 günde bir kan testleri ve ultrasonografi yapılır. Bu aşama ortalama 9-12 gün sürer. Yumurta olgunlaştığında çatlatma iğnesi uygulanır ve 35-36 saat sonra yumurta toplama işlemi gerçekleştirilir. Yumurta toplama gününde sperm de alınarak döllenme işlemi yapılır. Embriyolar, gelişimlerine göre değerlendirilerek 2-6 gün içinde transfer edilir. Hormonal tedavi süresinin ardından embriyo transferine kadar geçen toplam süre ortalama 15–18 gündür.
Kadın Yaşı ve Başarı Oranı
Kadının yaşı, tüp bebek tedavisinin başarısını etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Modern yaşam koşulları ve kadınların kariyer yapma isteği nedeniyle gebelik çoğu zaman ertelenmektedir. İleri yaş, tedavi sürecini olumsuz etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. Geçmişte yüksek doz hormon ilaçları ile daha fazla yumurta elde etmeye çalışmak, gebelik oranlarını artırmamış, aksine düşük kalitede yumurtaların elde edilmesine yol açmıştır. Bu nedenle, günümüzde daha iyi kalitede yumurtalar elde edebilmek için “hasta dostu tedaviler” olarak adlandırılan düşük dozlu tedaviler tercih edilmektedir. Bu yaklaşımlar, başarı şansını artırırken, ilaç maliyetlerini de azaltmaktadır.
Tüp Bebek Tekrar Uygulamaları
Tüp bebek tedavilerinin belirli bir sınırı yoktur. Ancak çalışmalar, 4-5 denemeden sonra başarı oranında artış olmadığını göstermektedir. Bu nedenle, tekrarlayan tedavilere geçmeden önce kısırlığa neden olabilecek faktörlerin yeniden araştırılması, olası nedenlerin ekarte edilmesi ve ardından tedaviye devam edilmesi önem taşımaktadır. Her uygulama arasında en az 2-3 ay ara verilmesi önerilmektedir.
Embriyo Transferi
Embriyo transferi genellikle döllenmeden sonraki 2. gün ile 5. gün arasında yapılır. Transfer edilecek embriyoları seçerken hekim, embriyolog ve hasta birlikte karar vermelidir. Ülkemizdeki yönetmeliklere göre, geçerli bir sebep yoksa transfer edilecek embriyo sayısı 2 ile sınırlıdır. 35 yaşından genç kadınlarda, daha önce başarısız denemeleri olmayanlarda bir adet embriyo transfer edilirken; bu sayı kadının yaşı arttıkça ve geçmişte en az 2 başarısız deneme varsa artış göstermektedir.
Sigaranın Etkileri
Uzun süreli ve yüksek miktarda sigara kullanımı, üreme sistemi ve hormon aktivitesini olumsuz etkilemektedir. Özellikle yumurtalıklar üzerindeki etkileri önemli sonuçlar doğurabilir; adet düzensizlikleri, kısırlık ve erken menopoz gibi durumlara yol açabilir. Gebelik oluştuğunda ise, anne karnındaki bebekte gelişme geriliği ve düşük doğum ağırlığı riski artar.
Obezitenin Etkileri
Vücut kitle indeksi (VKİ), vücut ağırlığının boya oranını ifade eder ve 30 kg/m² üzerindeki değerler, kadınların yumurta gelişimini olumsuz etkileyebilir. Tüp bebek uygulamalarında yüksek VKİ’ye sahip kadınların hormonal tedavilere yanıtı genellikle kötü olur ve daha az sayıda folikül gelişir. Karın bölgesinde yağ toplanması, bazı metabolik hastalıklar ve insülin direnci ile birlikte gebelik şansını olumsuz etkileyebilir. Polikistik over hastalarında, fazla kiloların verilmesiyle düzenli yumurta gelişimi sağlanabilir ve kendiliğinden gebelikler oluşabilir. Bu nedenle, gerekirse endokrin bölümüne yönlendirilerek diyetisyen eşliğinde uygun diyet ve egzersiz programları ile kilo verilmesi, gebelik şansını artırabilir.
