Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Nedir ve Belirtileri Nelerdir?
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), bireyin travmatik bir yaşantı sonrasında karşılaştığı yoğun stres ve kaygı durumunu ifade eden bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu travmatik deneyimler, kişinin doğrudan maruz kaldığı olaylar olabileceği gibi, sevdiklerinin yaşadığı zorlu süreçler ya da çevresinde meydana gelen şok edici olaylar sonucunda da gelişebilir. Psikolog ve Aile Danışmanı Rojin Nazik, travma sonrası stres bozukluğu hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
Nazik’in açıklamaları şu şekildedir:
Travmatik Yaşantı Nedir?
Travmatik yaşantılar, bireyin yaşamında büyük bir aksamaya yol açan, yoğun bir stres hissiyle alakalı olaylardır. Bu tür yaşantılar, hayati tehditler içeren, kayıp ve yaralanmalara neden olan, ruhsal ve bedensel bütünlüğü tehdit altına alan, korku, dehşet ve çaresizlik duyguları yaratan durumları kapsamaktadır. Travmatik olaylar, doğal afetler (deprem, sel, kasırga gibi) veya insan kaynaklı olaylar (tecavüz, istismar, cinsel taciz, kazalar, kronik ve ölümcül hastalıklar gibi) şeklinde ortaya çıkabilir. Bu tür olaylar, kişinin yaşamının sürekliliğini etkileyerek, dünyaya, kendine ve diğer insanlara dair temel inançlarını sorgulamasına neden olur.
Her Travmatik Olay Travmaya Sebep Olur Mu?
Travmatik bir yaşantının ardından ortaya çıkan stres tepkileri, aslında anormal bir duruma verilen normal tepkilerdir. Bu tür tepkiler, travmatik olayın hemen ardından gözlemlenebilir ve beklenen tepkiler arasında yer alır. Ancak bu tepkiler devamlılık gösteriyor, yoğunluğunu artırıyorsa ve bireyin günlük işlevselliğini bozuyorsa, bu durumda Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) gelişebilir.
TSSB Belirtileri
Travma sonrası stres bozukluğunun belirtileri üç ana başlık altında toplanabilir:
- Yeniden Yaşantılama: Travmaya dair anıların sürekli akla gelmesi, olayı tekrar yaşıyormuş gibi hissetme (flashback), kabuslar görmek veya travmayı hatırlatan herhangi bir duruma karşı duyulan rahatsızlık.
- Kaçınma: Travmayı hatırlatan kişilerden, olaylardan veya aktivitelerden uzak durma isteği.
- Aşırı Uyarılmışlık: Uyku problemleri, konsantrasyon güçlüğü, dikkat eksikliği, öfke patlamaları ve ani seslere karşı irkilme gibi belirtiler.
Travma Sonrası Stres Tepkileri
Fiziksel Tepkiler:
- Kalp atışları ve nefes alıp vermede hızlanma
- Terleme
- Sindirim sisteminde hareketlenme
- Uykuya dalmada zorluklar
- İştah değişiklikleri (artma ya da azalma)
- Vücudun farklı bölgelerinde ağrı ve acı hissi
- Mide bulantısı ve kaslarda gerginlik
- Yorgunluk ve cinsel dürtülerde değişiklikler
Duygusal Tepkiler:
- Üzüntü ve depresif ruh hali
- İnkar, korku ve suçluluk duyguları
- Panik hissi ve duygusal hissizleşme
Davranışsal Tepkiler:
- Ani ve beklenmedik davranışlar
- Madde kullanımı
- Başka insanları suçlama
- Yeme bozuklukları
- Kendini geri çekme isteği
Zihinsel Tepkiler:
- Bellek sorunları
- Dikkatsizlik ve hatırlamada güçlük
- Kabus görme ve uyku bozuklukları
Sosyal Tepkiler:
- İş veya akademik performans kaybı
- İnsanlardan uzaklaşma
- Kurallara uymakta zorluk çekme
Travma sonrası stres bozukluğu, ciddi bir durumdur ve tedavi gerektirir. Bu nedenle, belirtiler fark edildiğinde profesyonel yardım almak önemlidir.
