Trabzon’da Deli Bal Zehirlenmeleri Tartışma Konusu Oldu
Trabzon’un Sürmene ilçesinde, yörede ‘deli bal’ olarak adlandırılan balın aşırı tüketimi sonucunda iki kişinin zehirlenmesi, bal tüketenler arasında bu ürünün tehlikeleri hakkında tartışmalara yol açtı. Uzmanlar, arıların ‘orman gülü’ bitkisi nektarından ürettikleri bu özel balın ölçüsüz tüketiminin zehirlenmelere, hatta ölümle sonuçlanabilecek durumlara neden olabileceğine dikkat çekerek, ‘deli bal’ın günde en fazla 1 çay kaşığı kadar tüketilmesini, daha fazlasının ise kesinlikle kaçınılması gerektiğini vurguluyor. Yörede özel olarak ve sınırlı sayıda üretilen ‘deli bal’ ise kilosu 180 ila 250 lira arasında alıcı bulabiliyor.
‘TÜM BALLAR ‘DELİ BAL’ DEĞİLDİR’
‘Deli bal’ ile ilgili çeşitli deneysel ve klinik çalışmalar gerçekleştiren Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi Prof. Dr. Süleyman Türedi, bu balın kullanımının milattan önce 400’lü yıllara dayandığını ifade etti. Prof. Dr. Türedi, “Karadeniz Bölgesi, hem ülkemiz hem de dünya için önemli bir bal üretim merkezi. Özellikle Anzer balı gibi birçok kaliteli bal türü mevcut; dolayısıyla, bölgemizde bal, değerli bir üründür. Ancak, belirtmek gerekir ki, Doğu Karadeniz’de üretilen her bal zehirli değildir ve hepsi ‘deli bal’ olarak adlandırılamaz. ‘Deli bal’, kendine özgü bir baldır ve içeriğindeki bazı kimyasal bileşikler nedeniyle bu isimle anılmaktadır.” dedi.
‘MİKTARINA GÖRE ÖLDÜRÜCÜ OLABİLİYOR’
Prof. Dr. Türedi, ‘deli bal’ın aşırı kullanımının ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği konusunda uyararak, “Bu bal, grayanotoksin içeren çiçeklerden elde edildiği için ‘deli bal’ olarak adlandırılıyor. Karadeniz Bölgesi’ndeki ballar, grayanotoksin miktarına göre değişiklik gösterir. Düşük miktarlarda olumlu etkileri olabilirken, yüksek miktarlarda ölümcül sonuçlar doğurabilir. Fazla tüketildiğinde, özellikle kalp atışlarının yavaşlaması ve tansiyon düşüklüğüne yol açabilir. Bu durum, kalbin durmasına ve kişinin hayatını kaybetmesine kadar ilerleyebilir.” şeklinde konuştu.
‘HER ŞEYİN FAZLASI ZEHİRDİR’
‘Deli bal’ tüketiminde dikkatli olunması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Türedi, “Yerel halk bu balı tanıyor ve biliyor. Deli bal, koyu bir kıvama sahip olup, acımsı bir tat içerir. Arıcılar bu balı ‘deli bal’ olarak satarlar. Kullanıcılar da bunu genellikle normal bir bal gibi ekmeğin üzerine sürerek tüketmemelidir. Günlük bir çay kaşığı bile alındığında, bu durum ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Alternatif tıpta bağışıklığı artırmak, cinsel gücü artırmak ve ağrı kesici olarak kullanılabiliyor; ancak her şeyin fazlası bir zehir niteliğindedir.” dedi.
‘BİR NEVİ İLAÇ, BİR NEVİ ZEHİR’
‘Deli bal’ tüketiminin riskleri olduğuna da değinen Prof. Dr. Türedi, “Bazen olumlu etkiler görmek için bu bal tüketiliyor, ancak bunun da ciddi riskleri bulunuyor. Bu balın satışına yönelik kısıtlamaların getirilmesi olumlu sonuçlar doğurdu. Deneysel çalışmalarımızda belirli dozlarda olumlu etkileri olduğu görüldü. Sonuç olarak, bu bal bir nevi ilaç, bir nevi zehirdir. Burada denge ve ölçü çok önemlidir. Bölgedeki kullanıma uygun üretilen tüm ballar, uygun kullanıldığında şifa kaynağı olabilir. Kanser tedavisinde olumlu etkileri olduğuna dair net bilgiler mevcut.” ifadelerini kullandı.
‘AYAĞA KALKAMADIM, YERE YIĞILDIM’
Kentte ‘deli bal’ tüketimi sonrası rahatsızlanarak hastaneye kaldırılan Alaattin Demirci (60), yaşadığı deneyimi anlattı. ‘Deli bal’ı yerken ölçüyü kaçırdığını belirten Demirci, “Kendimi tamamen kaybettim. Biz bu balı sadece tadına bakmadık, adeta çorba gibi yedik. 1 saat içinde etkisini gösterdi. Ayağa kalkmak istedim ama kalkamadım ve yere yığıldım. Sonrasını hatırlamıyorum. Daha önce de benzer bir durum yaşamıştım. Dikkat edip, ölçüyü kaçırmamak gerekiyor. Aşırı tüketim hastanelik olabiliyor.” şeklinde konuştu.
‘BU BAL, KAHVALTILIK BAL DEĞİLDİR’
Bölgede arıcılık yapan Osman Çakır, ‘deli bal’ın şifa kaynağı olarak bilinmesi gerektiğini belirterek, “Müşterilerim bu baldan tatmamışsa, onlara dikkatli olmaları konusunda uyarılarda bulunuyorum. Eğer tansiyon hastası değillerse, en fazla 1 tatlı kaşığı olarak tüketmelerini öneriyorum. Fazla tüketildiğinde nabız ve tansiyon düşüklüğüne neden olabilir. Bu bal, soğuk algınlığı gibi birçok hastalığa şifa kaynağıdır. Ancak unutulmamalıdır ki, bu bal kahvaltılık bir bal değildir; şifa amacıyla tüketilmelidir.” dedi.
DELİ BAL NEDİR?
Deli bal, arıların beyaz ormangülü ve Kafkas ormangülü çiçeklerinden elde ettikleri, halk arasında ‘bal tutması’ denilen zehirlenmelere neden olan bir tür arı ürünüdür. Ayrıca halk arasında ‘tutan bal’ olarak da bilinir. Ormangülü türleri, Türkiye’de Karadeniz ikliminin görüldüğü 3 bin metre yüksekliğe kadar olan bölgelerde yetişmektedir. Deniz seviyesinde mayıs ayında açan çiçekler, yüksek alanlarda yaz boyunca açmaya devam eder. Dalları, yaprakları ve çiçekleri zehirli olan bu bitkiye halk arasında ‘kuzu katili’ ve ‘dana katili’ gibi isimler de verilmiştir. Deli balı alışkın olmayan kişilerin az miktarda tüketmeleri bile sağlık sorunlarına yol açabilir. Avrupa’da ise doktor gözetiminde tansiyon düşürücü olarak kullanılmaktadır.
DELİ BAL ZEHİRLENMESİNİN BELİRTİLERİ
Acı bal içerisinde bulunan grayanotoksin maddesi, zehirlenmelere neden olabilir. Bu zehirlenmenin belirtileri şunlardır:
- Kalp ritmi bozukluğu
- Boğazda yanma
- Deride ve gözde kızarma
- Bulantı ve kusma
- Ağız ve burunda kaşınma
- Tükürükte artış
- Bulanık görme veya geçici körlük
- Baş ağrısı ve baş dönmesi
- İshal
- Tansiyon düşüklüğü
- Bilinç kaybı
Bir kaşık bal tüketilmesiyle birlikte genellikle 1-1,5 saat içinde etkileri görülmeye başlanır.
