Susuzluk ve Su Tüketimi
Bastıran yaz sıcaklarında bedenlerimiz suya en fazla ihtiyaç duyar. Kızgın güneşin altında kaldıktan sonra içilen o buz gibi soğuk suyun ilk damlası insanlarda son derece hoş bir duygu yaratabilir. Ancak, peş peşe içilen dört bardak suyun ardından gelen beşinci bardak su, insanlarda büyük bir olasılıkla çok daha farklı bir duyguyu tetikler. Neyse ki, beyin sayesinde ortaya çıkan bu iki farklı tepki -her ikisi de ölümcül etkiler yaratabilecek durumlar- bedenin gereğinden az ya da aşırı miktarda su tüketmesinin önüne geçiyor.
Peki, beyin kişinin ne zaman su içmesi gerektiğine nasıl karar veriyor?
Fareler üzerinde yapılan ve Nature dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, bağırsaklardaki gizemli bir maddenin bedenin suya doyabilmesi için gerekli miktarın belirlenmesinde etkili olabileceğine işaret ediyor. Bu madde, bedenin suya gereksinim duyması durumunda beyni anında haberdar ediyor.
Susuzluk Hücreleri
Kaliforniya Üniversitesi’nden araştırmacılar, 2016 yılında sıvı tükettiklerinde farelerin ağız ve boğaz yoluyla beyne susuzluğu tetikleyici hücreleri devre dışı bırakan sinyaller gönderdiklerini saptamışlardı. Söz konusu “susuzluk hücreleri” beynin hipotalamus adıyla bilinen ve susuzluk, kan basıncı gibi bedensel süreçleri düzenleyen bölgesinde bulunuyor. Ağız ve boğaz, sıvının içilmesini izleyen birkaç saniye içinde bu sinyalleri beyne göndermeye başlıyor. Ancak sıvının kan dolaşımına karışarak bedendeki tüm susuzluk hücrelerine ulaşması yaklaşık 10 dakika ile 1 saat arasında bir süreyi gerektiriyor.
Yeni araştırmada ise beynin bu süreci nasıl başarabildiğine dair bir cevap arandı. Araştırmayı yürüten Kaliforniya Üniversitesi ve Howard Hughes Tıp Enstitüsü’nden fizyoloji doçentleri Zachary Knight ve ekibi, fare beyinlerinin hipotalamus bölgesinin yakınlarına optik lif ve mercekler yerleştirdi. Fareler tuzlu su ve tatlı su içtiklerinde beyinlerindeki susuzluk hücrelerinin etkinliğini ölçen araştırmacılar, her iki türde sıvı alındığında da ağız ve boğazın beyne susuzluğu tetikleyici sinyaller göndermeye başladığına tanık oldular. Ancak tuzlu sıvılar, bedende su kaybına neden olabileceğinden, ağız ve boğazın susuzluk hücrelerini “devre dışı” bırakmasının ardından “devreye girme” sinyalinin başka bir kaynaktan gelmiş olabileceği düşünüldü.
Bu hücrelerin, diğer sinyalleri bağırsaktan alabileceği yönünde bir seziye kapılan araştırmacılar, hem tuzlu hem de tuzsuz sıvıyı doğrudan farelerin bağırsaklarına aktarıp, ağız ve boğazdan gelebilecek sinyallerin önüne geçmiş oldular. Sonuç olarak, tatlı suyun beyin hücrelerini devre dışı bıraktığı, ancak tuzlu suyun böyle bir etki yaratmadığı gözlemlendi. Elde edilen sonuçlar, bağırsaklarda sıvıların içeriğindeki tuzu algılayabilen moleküllerin varlığına işaret ediyor. Bu sistem, elde edilen bilgiyi sadece bir dakika içinde beyne iletiyor ve susuzluk hücreleri hızla devreye girip devreden çıkıyor.
Susuzluğun Denetimi
Bu bulguların insanlar için de geçerli olduğunun kanıtlanması durumunda, çok sayıda kişiye yarar sağlayabileceği düşünülüyor. Örneğin, Knight insanların susuzluğu denetleme yetisinin yaşlandıkça azaldığını belirtiyor. Bu nedenle yaşlılar yeterince sıvı alamıyorlar ve bu, özellikle sıcaklıkların yoğun olduğu dönemlerde birtakım tıbbi sorunlara yol açabiliyor.
Bunun tam tersi de yaşanabiliyor. Kanada McGill Üniversitesi sinirbilim uzmanlarından Charles Bourque, maraton koşucularının büyük bir çoğunluğunun yarışlar sırasında genellikle aşırı miktarda su tükettiklerini belirtiyor. Bunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bağırsaktan beyne gönderilen sinyallerin zayıflamasının bunda bir payı olabileceği ifade ediliyor.
Derleyen: Rita Urgan
Kaynak: How Does the Body Know When to Stop Drinking Water? Live Science/ 27 Mart 2019
