Nevzat Çiçek’in Independent Türkçe’deki yazısı “9 soruda Halep’te yaşananların perde arkası” yazısında, Suriye’deki son durumu Türkiye’de dahil olmak üzere farklı küme ve ülkelerin Suriye’deki gayeleri ve beklentileri ele alındı. Yazıda, Suriye’nin geleceği ve muhtemel değişimlerine değinildi.
Peki, Suriye’de kim, neyi amaçlıyor? Harita daha ne kadar değişebilir?
HEYET TAHRİR EL ŞAM
“Şam’ı Özgürleştirme Heyeti” (HTŞ), “Saldırganlığı Caydırma Operasyonu” kapsamında Feth’ul Mubin Operasyon Odası’nı yönetmekte. HTŞ’nin liderliği altında birleşen Ahrar el Şam, Ceyş el-İzze, Feylak el Şam, Türkistan Tugayları, Ceyş en-Nasır’ın yanı sıra Nureddin Zengi Hareketi, Ulusal Kurtuluş Cephesi ve Ortak Kuvvet üzere militan kümeler, Halep’te büyük kazanımlar sağlayan koalisyonu oluşturuyor. Şu an da bu koalisyon, Hama kentinin eteklerinde HTŞ önderiliğinde savaşmaya devam ediyor.
Türkiye’nin takviye verdiği Suriye Ulusal Ordusu da, HTŞ ile bilhassa Suriye’nin doğusunda ve Halep’in alınması konusunda bir arada çalıştı.
HTŞ, Batılı ülkeler, ABD ve Türkiye tarafından terörist bir küme olarak kabul ediliyor. HTŞ’nin lisana getirdiği gayesi, “İran, Rusya ve ABD’nin kelam sahibi olmadığı, bağımsız bir Suriye’yi oluşturmak. HTŞ, bu konuda model ülke olarak Taliban’ın karar sürdüğü, şeriatla yönetilen Afganistan’ı örnek gösteriyor.
Zira HTŞ, eski ismiyle El Nusra cephesi, evvelden El Kural ve İŞİD ortasındaki uyuşmazlıklardan doğan radikal bir İslamcı örgüt. HTŞ’nin Suriye’de net bir muvaffakiyet elde etmesi ve Türkiye’nin komşusu olan bir hükümet kurması, Türkiye için bir tehdit olabilir.
SURİYE ULUSAL ORDUSU
Türkiye’nin takviye verdiği, an itibariyle Suriye’nin kuzeyinde ve kuzeydoğusunda, “Özgürlüğün Şafağı” operasyonu çapında Tel Rıfat’ı kurtaran Suriye Ulusal Ordusu (SMO), YPG/PKK’ya karşı çatışmalarını sürdürmekte. Türkiye’den mühimmat, altyapı ve lojistik dayanağı alan SMO da Esad rejimine karşı da savaşmaya devam ediyor
SMO, HTŞ milisleriyle geçtiğimiz aylarda çarpışmıştı. Türkiye’nin SMO’ye verdiği dayanak, HTŞ’nin ataklarının savuşturulması ve SMO’nun Suriye’nin kuzeyindeki bölgeleri müdafaasını sağlamıştı. Ancak, HTŞ’nin Halep’te ve Hama’nın eteklerinde sürdürdüğü başarılı operasyonlar, SMO’yu radikal Selefi HTŞ’nin eksenine çekebileceği kanısı kaygı yaratıyor.
Ancak, Salı günü yeni operasyonlar sonucu olan ittifaka karşın SMO ve HTŞ’nin çatışması ve Türkiye’nin SMO’ya olan takviyesi, örgütün radikal İslamcı HTŞ’nin eksenine girme ihtimalini azaltmakta.
SMO, YPG/PKK’yı Fırat’ın doğusuna sürmek için operasyonlarına devam ediyor. Bu durum, Türkiye’nin “terörsüz Türkiye” siyasetine katkı sağlıyor.
SURİYE REJİMİ
Esad rejimi, 2016 yılındaki Astana sürecinden sonra siyasi izolasyonuna büyük oranda devam etti. Fakat Suriye rejiminin İran’a olan yakınlaşması, Ülkenin güneydoğusunda bir istikrar sağladı. Çünkü Esad, İran’ın başını çektiği ‘Direniş Ekseni’nin’ bir kesimi olarak kendini öne çıkardı.
Suriye’nin Lübnan hududundan Hizbullah’a silah takviyesi yapan Suriye, bölgede ABD ve İsrail’in reaksiyonunu çekti. O denli ki İsrail’in, bu durum kapsamında Suriye’deki silah depolarını vurması günümüz operasyonlarının temelini hazırladığı sav edildi.
Bunun yanında, Suriye rejiminin İdlib’teki sivilleri bombalaması göç krizine neden oldu. Suriye’den Türkiye’ye ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya göç eden Suriye vatandaşlarının yarattığı global kriz de bugünkü operasyonların değerli bir sebebi.
Suriye’deki durumun, ABD yahut diğer bir güç tarafından organize edilmesi kâfi bir açıklama değil. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, bu bahiste “Suriye’deki olayları rastgele bir dış müdahale ile açıklamaya çalışmak bu kademede yanlış olacaktır. Bu, Suriye ile ilgili gerçekleri anlamak istemeyenlerin sığındığı bir sığınaktır, hatadır” açıklamasını yapmıştı.
RUSYA/İRAN
Rusya, Suriye’deki rejime dayanak verdiği açıkça lisana getirmişti. Fakat, Suriye’deki askeri operasyonlarını hava kuvvetlerine delege eden ve Suriye’de resmi bir cephe açmayan Rusya’nın önceliğinin, Suriye’deki askeri üslerini korumak olduğu görülüyor.
Ukrayna savaşı boyunca Suriye’deki birçok askeri varlığını çekerek Ukrayna cephesine yönlendiren Rusya’nın, üsleri tehdit edilmediği sürece Suriye’de büyük bir askeri varlık bulundurması beklenmiyor. Çünkü Rusya, Esad’la anlaştığı kadar muhaliflerle de anlaşabileceğini düşünüyor. Rusya, Esad’ın düşmesi halinde bölgedeki kaynaklarını korumak istiyor.
Bunun yanında, Suriye’nin YPG konusunda Türkiye’yi dinlememesi ve gerekli taahhütleri sağlamaması, Rusya’da Esad rejimine karşı bir antipati oluşturuyor.
İran ise, Suriye’ye faal olarak takviye vermeye devam ediyor. Fakat Lübnan’daki savaş sebebiyle zayıflayan ve Yemen’deki Husilere, Hizbullah’a ve Suriye’ye tıpkı anda dayanak vermekte zorlanan İran, Suriye’nin savunması için kâfi takviyesi sağlamakta zorluk çekiyor.
ABD/İSRAİL
ABD, daha evvel de Beşar Esad’ı “bir diktatör” olarak tanımlamış ve bu duruşlarının değişmediğini yakın vakitte da belirtmişti. Tıpkı formda ABD, HTŞ’nin taarruzunda da bir parmağı olmadığı üzerinde durmuş ve HTŞ’yi bir terörist örgüt olarak kabul ettiğini yinelemişti.
ABD, diplomatik yollarla tahlil aranması gerektiğini belirtti. Lakin birebir vakitte, YPG’nin Esad Rejimine karşı çatışmalarını Deyrizor istikametinde destekledi. ABD’nin buradaki tavrı, Suriye’nin ‘Direniş Ekseni’ rolünden kesilmesinin faydalı bir durum olacağıdır.
Independent’da yayımlanan yazıda, “Esad rejiminin, BM Güvenlik Kurulu’nun 2254 sayılı kararında belirtilen siyasi sürece katılmayı daima reddetmesi ve Rusya ile İran’a dayanması, şu anda kuzeybatı Suriye’de yaşanan olayların, bilhassa rejim çizgilerinin çöküşünün, şartlarını yaratmıştır. Birebir vakitte Amerika Birleşik Devletleri, Hay’at Tahrir el-Şam (HTŞ) liderliğindeki bu hücumla hiçbir halde irtibatlı değildir; HTŞ, terör örgütü olarak tanınmaktadır. ABD, ortakları ve müttefikleriyle birlikte, tansiyonun azaltılmasını, sivillerin ve azınlık kümelerin korunmasını ve bu iç savaşı bir kere ve büsbütün sona erdirebilecek, BM Güvenlik Kurulu’nun 2254 sayılı kararıyla uyumlu önemli ve sağlam bir siyasi süreç davetinde bulunmaktadır.” tabirlerine yer verildi.
İsrail de, bu bahiste tarafsız olduğunu zira “iki tarafından da birbirinden kötü” olduğunu bildirmişti. Ancak Suriye’nin silah depolarının İsrail taarruzları sonucu vurulması ve İran’ın silah envanterinin savaşlarla zayıflatılması, günümüz ataklarına takviye verdi.
TÜRKİYE
Independent’daki yazıya nazaran Türkiye kısaca, “Suriye’de Esad’a siyasi süreci tıkadın, sonucuna Halep’te katlanıyorsun. YPG, senin ne yaptığını farkında, biz müsaade vermeyeceğiz” diyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Suriye’de yaşanan son gelişmelere ait olarak, “Suriye’deki olayları rastgele bir dış müdahale ile açıklamaya çalışmak bu kademede yanlış olacaktır. Bu, Suriye ile ilgili gerçekleri anlamak istemeyenlerin sığındığı bir sığınaktır, hatadır” demişti.
Türkiye, Astana mutabakatları başta olmak üzere verdiği tüm sözleri yerine getirdiğine lakin Astana mutabakatı gereği muhaliflere saldırılmayacağını, Suriye rejiminin buna uymadığını, Rusya ve İran’ın yükümlülüklerini yerine getirmediğine inanıyor. İdlib’e hücumların artması üzerine Türkiye gerekli ihtarlarını yaptığını, davetlerde bulunduğunu lakin buna hücumların artırılmasıyla karşılık verildiğini belirtiyor.
YPG, ABD’nin verdiği 32 kilometrelik geriye çekilme kelamının de gerçekleşmediğinin altı çiziliyor ve “Türkiye, Suriye’nin toprak bütünlüğüne ehemmiyet veriyor. Türkiye’nin önceliği terörle gayret. Türkiye, Tel Rıfat ve Münbiç’teki terör kümelerinin istikrarsızlıktan istifade etmesine müsaade vermeyecek” deniliyor.
YPG’nin Halep kuzeyinde bulunan ve Afrin’deki TSK ve SMO ögelerine saldırmak için kullandığı Tel Rıfat kasabası ve etrafının düşmesi ve bu bölgenin tasfiye edilme talihinin doğması ise Türkiye’nin çıkarına olan bir durum olarak gelişiyor. Türkiye açısından, YPG’nin Fırat’ın doğusuna süpürülmesi ve oluşturulacak bir tampon bölge, “Terörsüz Türkiye” maksadına uygun. Gelişmeler alanda şu an Türkiye’nin lehine, lakin Türkiye açısından önemli risklerin de olduğunun altını çizmek gerekiyor.
Saldırıyı yapan ana kümenin HTŞ olduğu, bu kümenin Türkiye de dahil dünyanın birçok ülkesince terörist örgüt olarak kabul edildiği ve örgütün Suriye El Kuralı’nın içinden çıktığı için Türk sonları boyunca HTŞ’nin bu kadar kuvvetlenip, Suriye’nin ikinci büyük kenti Halep’i ele geçirmesinin uzun vadede Türkiye için risk doğurabileceği görüşü sıkça lisana getiriliyor.
Türkiye açısından bir öbür tehdit ise Rusya’dır. Ateşkesin bitip savaşın yine alevlenmesi nedeniyle, Rus uçakları Suriye’de klasikleşmiş hava bombardımanı ve sivil katliam döngüsünü yine başlatabilir. Bu durum, esasen hayat koşullarının sıkıntı olduğu bölgeyi uygunca berbat hale getirip, halihazırda azar azar devam eden Türkiye’ye yönelik göçleri daha da arttırabilir; bu da Türkiye üzerinde önemli baskı yaratabilir.
