Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), 2023 yılının ilk çeyreğinde 379 milyar lira gelir elde etmesine rağmen, devletin üstlendiği çeşitli ödemeler nedeniyle bütçeden kuruma yapılan transferler 131,5 milyar liraya ulaşarak dikkat çekici bir açık oluşturdu. Dünya yazarı Naki Bakır tarafından kaleme alınan “Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan ilk çeyrekte rekor açık” başlıklı yazıda, SGK’nın mali durumu detaylı bir şekilde ele alındı.
“Prim tahsilatı ve devlet tarafından üstlenilen ödemelerle birlikte, Kurum’un toplam geliri ocak-mart döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 98,9 artışla 379 milyar lira oldu.”
Neredeyse Yüzde 30 Arttı
Ancak, SGK’nın giderleri büyük ölçüde emeklilere yapılan aylık ödemeler ve sağlık harcamalarından kaynaklanıyor. Toplam giderler, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 93,6 artarak 399,4 milyar lirayı buldu. Sonuç olarak, SGK’nın açığı ilk çeyrekte yüzde 29,6 büyüyerek 20,4 milyar liraya yükseldi.
SGK’nın gelir-gider dengesi açısından yüksek bir açık yaşanırken, sadece prim geliri ve aylık ödemeler bazında incelendiğinde, Kurum’un bu yılın ilk üç ayında olumlu bir gelişme gösterdiği gözlemlendi. Geçen yılın ilk çeyreğinde aktif sigortalılardan 131,3 milyar lira prim toplayan Kurum, emeklilere 137,1 milyar lira ile daha fazla aylık ödeme yapmıştı. Ancak bu yıl, emeklilere yapılan aylık ödemeler 267,1 milyar lira olurken, prim geliri 292,9 milyar lira olarak kaydedildi.
“Üç aylık dönemler itibarıyla prim gelirleri yüzde 123 artarken, aylık ödemelerdeki artış yüzde 94,8 ile sınırlı kaldı.”
Başka bir deyişle, “pay as you go” modeli çerçevesinde SGK, bu yılın ilk çeyreğinde aktüeryal olarak lehte bir konumda bulundu. Ancak, SGK’nın üç aydaki açığı büyük ölçüde sağlık harcamaları ve devletin üstlendiği ödemelerden kaynaklandı.
İlk üç ayda SGK’nın yapılandırma gelirleri yüzde 1,8 artışla 2,9 milyar lira, tahsil edilen idari para cezaları ile diğer gelirleri ise yüzde 37,6 artarak 4,4 milyar liraya yükseldi. SGK’nın bütçe transferi şeklinde gerçekleşen gelirlerine bakıldığında, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile sağlık sigortası primlerinin 1/4’ü oranında devlet katkısının yüzde 28,6 artışla 48,6 milyar lira olduğu görüldü.
Ayrıca, Kurumdan gelir ve aylık alanlar ile hak sahiplerine her ay yapılan ödemelere göre Hazine tarafından SGK’ya yapılan “ek ödeme” üç ayda yüzde 82,3 artışla 10,8 milyar liraya ulaştı. Hazinece SGK’ya yapılan “faturalı ödemeler ve ek karşılık” transferi ise yüzde 114,9 artışla 18,1 milyar liraya çıktı. SGK’nın üç aydaki giderleri içinde emekli aylığı ödemelerinden sonra en büyük kalemi 102 milyar lira ile sağlık harcamaları oluşturdu.
Üç ayda 11,7 milyar liralık ek ödeme, 10,4 milyar liralık faturalı ödeme, 3,8 milyar liralık sigorta ödemesi ve 1,8 milyar liralık yönetim gideri gerçekleştiren Kurum’un diğer giderleri de 2,5 milyar lira oldu. Bu dönemdeki toplam açık 20,4 milyar lira olarak gerçekleşirken, SGK’ya açık finansman için ayrıca 29,1 milyar lira aktarıldı.
“Bütçe Açığının Yarısından Fazlası SGK Transferlerinden Kaynaklandı”
SGK’ya yapılan ek ödeme transferleri, faturalı ödemeler, devlet katkısı, ödeme gücü olmayanların Genel Sağlık Sigortası (GSS) primi ve teşvikler kapsamında aktarılan tutarlar ile açık finansmanından oluşan toplam bütçe transferleri, bu yılın ilk üç ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 55,1 artarak 131,5 milyar liraya ulaştı.
Türkiye’de dağıtım (pay as you go) modeli ile işleyen sosyal güvenlik sistemi, SGK’nın esas olarak aktif çalışanlardan sağladığı prim gelirleriyle emeklilere aylık ödemeler yaptığı bir yapıya sahiptir. Ancak, devletin üstlendiği çeşitli ödemeler ve muafiyetler nedeniyle, SGK’nın ödemelerinin büyük bir kısmı bütçeden karşılanmaktadır.
Dolayısıyla, SGK’nın mali tablosunda hem gelir hem gider kalemlerinde bütçeden sosyal güvenlik sistemine yapılan transferler yer almakta ve bu durum merkezi yönetim bütçesinde giderler içinde cari transferler kalemini büyütmektedir.
Bütçeden sosyal güvenlik sistemine yapılan transferler, ilk üç ayda toplam bütçe harcamalarının yüzde 13’ünü, bütçe açığının ise yüzde 53’ünü oluşturdu. Başka bir deyişle, bütçe açığının yarısından fazlası sosyal güvenlik transferlerinden kaynaklandı.
