Doğal Bakteri ile Sıtma Mücadelesinde Yenilikçi Bir Yaklaşım
Bilim insanları, sıtmanın sivrisineklerden insanlara bulaşmasını önlemeye yardımcı olabilecek, doğal olarak oluşan bir bakteri türü keşfetti. Bu keşif, bir deney sırasında, bir sivrisinek kolonisinin sıtma paraziti taşımadığını fark etmesiyle gerçekleşti. Araştırmacılar, bu bakterinin, dünyanın en eski ve ölümcül hastalıklarından biri olan sıtmayla mücadelede önemli bir araç olabileceğini belirtiyor. Şu anda bilim insanları, bu bakterinin “gerçek dünya koşullarında” nasıl kullanılabileceğini ve bunun güvenli olup olmadığını araştırıyor.
İspanya’daki GSK ilaç şirketinde çalışan bilim insanları, ilaç geliştirme süreçleri sırasında bir sivrisinek kolonisinin sıtma taşımayı bıraktığını gözlemledi. Araştırmayı yürüten Dr. Janneth Rodrigues, “Sivrisineklerdeki enfeksiyon oranı belirgin şekilde azalmaya başladı ve yıl sonuna gelindiğinde bu sivrisinekler sıtma parazitiyle enfekte olmaz hale geldi,” dedi. Araştırma ekibi, 2014 yılında yapılan deneyin örneklerini dondurdu ve iki yıl sonra bu örnekleri yeniden incelemeye karar verdi.
Yapılan detaylı araştırmalar, doğada bulunan TC1 adlı özel bir bakteri türünün, sivrisineklerin bağırsaklarında sıtma parazitinin gelişimini engellediğini ortaya koydu. Dr. Rodrigues, “Bu bakteri, sivrisineğin bağırsaklarında yerleştiğinde ömrü boyunca kalıyor. Keşfettik ki, sivrisineklerdeki bulaşı azaltan faktör bu bakteri,” diye ekledi. Science dergisinde yayımlanan araştırma sonuçlarına göre, bu bakteri, bir sivrisineğin parazit yükünü %73 oranında azaltabiliyor. Bakteri, sivrisineğin bağırsağında büyüyen sıtma parazitinin erken evre gelişimini engelleyen “harmane” adı verilen küçük bir molekül salgılayarak etkisini gösteriyor.
ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi ile işbirliği yapan GSK araştırmacıları, “harmane” molekülünün, sivrisinek tarafından ya şekerle karıştırıldığında ağız yoluyla ya da temas yoluyla üst deriden emilerek sindirilebildiğini buldu. Bu buluş, sivrisineklerin konduğu yüzeylerin bu aktif bileşimle işlenmesi olasılığını gündeme getiriyor.
Sıtma ile Mücadelede Yeni Bir Silah
Araştırmalar, Burkino Faso’da “Sivrisinek Küresi” adı verilen kapalı bir alanda devam ediyor. Bu projenin amacı, “harmane”ın gerçek dünyada ne kadar etkili ve güvenli olduğunu belirlemek. Eğer bu araştırmalar başarılı olursa ve bakteri tabanlı bu buluş bir ürün haline dönüştürülebilirse, sıtma ile mücadelede önemli bir silah kazanmış olacağız. Her yıl yaklaşık 620 bin kişi, sıtma nedeniyle hayatını kaybediyor ve bu ölümlerin büyük bir kısmı 5 yaş altındaki çocukları etkiliyor. Sıtma aşısı geliştirilmiş olsa da, Afrika’da aşılanma oranları hala oldukça düşük seviyelerde kalıyor.
