Sigaranın Beslenme Üzerindeki Etkileri ve Tat Alma Duyusunun Geri Dönüşü
Dr. Indrani Kalkan, sigaranın beslenme durumuna etkilerini ve sigara bırakıldığında tat alma duygusunun nasıl geri döndüğünü detaylı bir şekilde açıkladı. Kalkan, “Ağzımızda, yani dilimizin üzerinde bulunan tat tomurcukları, farklı tatları algılayarak beynimizin iştah merkezine iletir. Bu tomurcuklar, tatlı, tuzlu, ekşi gibi çeşitli tatları ayırt edebilir. Ancak yapılan çalışmalar, sigaradaki nikotinin bu tat tomurcuklarını morfolojik olarak değiştirdiğini göstermektedir. Tomurcuk sayısında bir azalma olmamakla birlikte, bu yapılar kabarık bir görünümden düz bir hale dönüşmektedir. Ayrıca, tat tomurcuklarını besleyen kılcal damarların da olumsuz yönde etkilendiği gözlemlenmiştir. Sonuç olarak, tat alma duygusu büyük ölçüde olumsuz etkilenmektedir. Sigara bırakıldığında, nikotinin vücuttan (kan ve idrar örnekleri) atılması 3-4 gün sürmektedir. Tat tomurcuklarının yenilenmesi sayesinde tat alma duyusunun büyük bir kısmı geri kazanmaktadır; ancak bazı araştırmalar, bu duygunun yüzde yüz geri dönmediğini belirtmektedir,” şeklinde konuştu.
Sigaranın İştah ve Koku Duyusuna Etkisi
Dr. Kalkan, sigara içmenin iştaha olan etkileri hakkında şu bilgileri aktardı: “Sigara içmek, yani nikotin, iştahı olumsuz yönde etkiler; bu etkiyi de çeşitli mekanizmalarla (homeostatik ve hedonik) gerçekleştirir. Nikotin, tat tomurcuklarını ve koku alma duyusunu olumsuz etkileyerek beynin iştah merkezini baskılar. Burnumuzun giriş kısmında ve nazo-farenks bölgesindeki epitel dokularda, koku algılamak için özel reseptör ve hücreler bulunmaktadır. Bu reseptörlerden çıkan sinirler, tat duyusu sınırları ile birleşir ve besin çiğnerken koku ve tat duyuları birleşerek yemeğin lezzetini algılamada önemli bir rol oynar ve bu bilgiler beynimizin iştah merkezine ulaşır. Hem nikotin hem de sigara dumanında bulunan diğer zararlı kimyasal ve gazların (katran, karbonmonoksit, kurşun, arsenik, hidrojen siyanür, formaldehit vb.) bu algaç dokularına zarar verdiği bilinmektedir. Dolayısıyla, koku alma duyusu da olumsuz etkilenir. Uzun süre bu kimyasallara maruz kalmak, kanser riskini artırmaktadır. Ayrıca, mukus salgılarının aşırı artışına neden olarak solunum sistemi ve akciğerlerde ileride kalıcı hasar oluşturabilir. Kişiler, birçok besinin lezzetini alamadıkları için daha tuzlu, tatlı, şekerli besinlere ve hazır gıdalara yönelmektedirler.”
Sigaranın Besin Maddeleri Üzerindeki Etkileri
Sigara içenlerde sağlıksız bir beslenme alışkanlığının yaygın olduğunu ifade eden Dr. Indrani Kalkan, “Kişi ya az beslenir ya da sağlıksız beslenerek kilo alır. Bu durum, vitamin ve mineral açısından fakir bir beslenmeye yol açar. Şeker, tuz, katı yağ ve kolesterol içeren diyetler, obezite ve kronik hastalıklara zemin hazırlar. Sigaranın, kolesterol üzerinde de olumsuz etkileri bulunmaktadır. Diyette taze sebze, meyve ve süt ürünleri yoksa en çok C ve D vitaminleri ile kalsiyum etkilenir. Sigara ile birlikte çay ve kahvenin fazla tüketilmesi demir eksikliğine yol açabilir. Emilim ve taşınımı olumsuz etkilendiği için besin öğeleri seviyeleri düşer. Ayrıca, D vitamin sentezi ve reseptörü üzerinde de sigaranın olumsuz etkileri bulunmaktadır,” dedi.
Vücuttaki Vitamin Depolarının Boşalması
Sigaranın besin maddelerinin emilimindeki etkilerini açıklayan Kalkan, “Zararlı oksit radikaller, damar tıkanıklıklarına yol açarak kan dolaşım sistemini ve besin öğelerinin taşınmasını olumsuz etkiler. Besin alımının da etkilenmesi nedeniyle vitamin, mineral ve diğer besin öğelerinin eksikliği söz konusu olmaktadır. Vücuttaki antioksidan vitamin depoları (C ve E gibi) boşalır. Kemik dokusu üzerinde zararlı etkileri vardır; östrojenin parçalanıp azalması, kalsiyum ve D vitamin emilimini azaltır. Ayrıca, osteositlerin oluşumunda gecikmelere neden olarak kemik dokularının yapımı ve onarımı üzerinde olumsuz etkiler yaratır,” şeklinde ifade etti.
İlk 48-72 Saat: Sigarayı Bırakanlar İçin Kritik Dönem
Sigara içmenin ciddi bir bağımlılık oluşturduğunu ve bırakmanın kolay olmadığını vurgulayan Dr. Kalkan, “Kalp ve akciğer hastalıklarından korunmak için sigarayı bırakmak önemli bir adımdır. Sigarayı bırakmanın sağlık üzerinde büyük etkileri vardır. İlk 48-72 saat boyunca birey yoksunluk belirtileri hissedebilir. Bu süre zarfında sigara içme arzusunu aştıktan sonra, bronşlar ve akciğerler karbon monoksit ve diğer zararlı gazları atarak rahatlar, solunum kolaylaşır. Kandaki nikotin 3-5 gün içinde vücuttan atılmaktadır. İştah düzelir ve dolaşım sisteminin iyileşmesiyle kişi daha enerjik hisseder. Sağlıklı beslenme ve spor/egzersiz ile desteklendiğinde birey kendini daha mutlu ve sağlıklı hisseder. Elzem besin öğeleri, vitamin, mineral ve antioksidan seviyeleri yavaş yavaş normale döndüğünde kişi zinde ve enerjik olur,” şeklinde konuştu.
Sigara Bırakmaya Yardımcı Olan Besinler
Sigara bırakmaya yardımcı olan tek bir mucizevi besin olmadığını belirten Dr. Indrani Kalkan, diyetimizi biraz düzenleyerek bu süreci kolaylaştırabileceğimizi söyledi: “Sigara ile özdeşleşmiş ve alışkanlık haline gelmiş bazı besinler vardır. Kahve, çay ve sigara ile güne başlıyorsanız, sigara bırakma döneminde bitki çayı ve kızartılmış bir dilim ekmek ya da çorba yardımcı olabilir. Sigara bırakma sürecinde elde ve ağızda bir boşluk hissi oluşabilir. Naneli sakız, tuzlu olmayan ay çiçek veya kabak çekirdeği, mısır patlağı (tereyağlı olmamak kaydıyla, az tuzlu zeytinyağı damlatılabilir) ve leblebi gibi seçenekler tercih edilebilir. Havuç, salatalık gibi sebzeleri çiğneyerek tüketmek faydalı olabilir. Tatlı sevenler için portakal, armut ve muz gibi tatlı meyveler önerilebilir; bu meyveler tatlı olmalarının yanı sıra vitaminler, antioksidanlar ve lif açısından zengindir. Antioksidanlar ve C vitamini, sigara içildiği dönemde vücudun antioksidan seviyesinin düştüğü için önemlidir. Bazı çalışmalarda kırmızı et, alkol ve kafein içeren besinlerin, sigaradan alınan tadı artırdığına dair bulgular bulunmaktadır; bu dönemde daha çok sebze ve balık tüketimi önerilmektedir. Ayrıca, egzersiz, yürüyüş veya benzeri aktiviteler de oldukça faydalıdır,” diyerek sözlerini tamamladı.
