Siber Zorbalık Nedir?
Siber zorbalık, iletişim araçları kullanılarak bireylere zarar vermek amacıyla yazılı, görsel veya işitsel içeriklerin kasıtlı bir şekilde paylaşılmasıdır. Bu tür bir zorbalığın varlığı için iki temel unsur bulunmaktadır. İlk olarak, zorbalığı gerçekleştiren kişinin zarar verme bilincine sahip olması gerekmektedir; ikinci olarak ise bu eylemin süreklilik göstermesi önemlidir. Siber zorbalık, her yaş grubunda görülebilen ve bireylerin ruhsal, sosyal ve akademik yaşamlarını olumsuz etkileyen bir durumdur. Özellikle çocuklar ve gençler, siber zorbalığın etkisine daha fazla maruz kalmaktadır. Yapılan araştırmalar, 11-17 yaş aralığındaki gençler arasında siber zorbalığın en çok 12-14 yaş grubunda ortaya çıktığını göstermektedir.
Siber Zorbalığın Ortaya Çıkma Şekilleri
Siber zorbalık, bir kişinin diğerine zarar vermek amacıyla gerçekleştirdiği her türlü eylem biçiminde kendini gösterebilir. Kişiye özel e-postalar göndermek, mesajlar atmak veya cep telefonu ile sürekli aramak gibi hedef alıcı içerikler olabileceği gibi, aynı zamanda sosyal medya platformları veya web siteleri üzerinde herkesin görebileceği şekilde yapılan rahatsız edici davranışlar da bu kapsamda değerlendirilmektedir. Siber zorbalık genellikle şu şekillerde kendini göstermektedir:
- Çevrimiçi platformlarda kavga etmek ve karşı tarafa zarar verici eylemlerde bulunmak,
- Kişiyi aşağılayıcı ve küçük düşürücü hakaretlerde bulunmak,
- Doğrudan veya dolaylı tehditlerde bulunmak,
- Gerçek olmayan iftiralar atmak,
- Önemli ve gizli bilgileri ifşa etmek,
- Sahte hesaplar açarak kişiyi taklit etmek,
- Kişiyi sosyal gruplardan dışlamak,
- Sanal ortamda cinsel tacizlerde bulunmak.
Siber Zorbalığın Nedenleri
Bireylerin, bir eylemin sonuçlarının zarar verici olduğunu bile bile bu eylemi sürdürmelerinin arkasında pek çok faktör bulunmaktadır:
- Empati Kuramama: Zorbalık yapan birey, eylemin karşı tarafa vereceği zararı düşünemez ve sonuçlarını öngöremez.
- Aile İçi İletişim Eksikliği: Aile içindeki kopuk iletişim, bireylerin sorunlarını paylaşmalarını engelleyebilir.
- Antisosyal Davranış Eğilimleri: Bu tür eğilimlere sahip bireyler, zorba davranışlar sergileyebilir.
- Popülarite Arayışı: Arkadaş çevresinde popüler olma veya kendini kanıtlama çabası zorbalığa sebep olabilir.
- Saldırganlık Eğilimi: Saldırgan davranışlardan zevk alan bireyler, zorbalık yapma eğiliminde olabilir.
- İntikam Duygusu: Kendisine kötü davranan kişilerden sanal ortamda intikam alma isteği, zorbalığı tetikleyebilir.
Ayrıca, internetin hızlı ve kolay erişimi, paylaşılan bilgilerin hızla yayılması, teknolojik cihazların içerikleri saklayabilmesi de bu tür davranışların artmasına neden olmaktadır. İnternet ortamında bireylerin kimliklerini gizleme imkanları, gerçek hayatta yapmayacakları davranışları gerçekleştirmelerine olanak tanımaktadır.
Siber Zorbalığın Psikolojik Etkileri
Yapılan araştırmalar, siber zorbalığa maruz kalan bireylerde hüsran, kızgınlık ve üzüntü gibi duyguların yoğun olarak yaşandığını ortaya koymaktadır. Uzun süreli siber zorbalık durumunda, bireylerin özsaygısı düşebilir, utanç duygusu yaşayabilir ve kendilerini değersiz hissedebilirler. Ayrıca, zorba kişinin kimliğini gizleyebilmesi ve mağdurun kim olduğunu bilmemesi nedeniyle yoğun bir stres yaşanabilir. Bu durum, bireyde güvensizlik problemleri, paranoid semptomlar ve arkadaşlık ilişkilerinde zorluk çekme gibi sonuçlar doğurabilir. Hatta bazı durumlarda, intihar düşünceleri veya eylemleri görülebilmektedir.
Ebeveynlerin Görevleri
Zorbalığa maruz kalan gençlerin genellikle bu durumu paylaşmaktan çekindikleri gözlemlenmektedir. Aile içindeki iletişimin sağlıklı olması, çocuğun yaşadığı sıkıntıları rahatça paylaşabilmesine olanak tanır. Bu nedenle, ebeveynlerin güven ortamı yaratmaları önemlidir. Zorbalık durumu paylaşıldığında çocuğun, bunun kendi hatası olmadığını anlaması için destek olmalıdırlar. Ayrıca, zorbalığı önlemek için şu adımlar atılabilir:
- Sosyal medya şifrelerinin güvenliğini sağlamak,
- Kimlik bilgilerinin sanal ortamda paylaşılmaması hakkında bilgilendirmek,
- Tanımadığı kişilerden gelen davetleri kabul etmeme konusunda dikkatli olmalarını sağlamak,
- Gizlilik ve güvenlik ayarları hakkında bilgi verip destek olmak.
Yaşanan süreçle ilgili gerekli psikolojik desteği almak da önemlidir. Zorbalığı yapan bir çocuğun ebeveyni ise, çocuğuna yapılan eylemin insanlar üzerindeki psikolojik etkilerini anlatmalıdır. “Şakalaşmak” veya “alay etmek” gibi niyetlerle yapılan davranışların, karşı taraf üzerinde ciddi etkileri olabileceğini anlamasına yardımcı olmalıdır. Okul ve rehberlik servisi ile işbirliği içinde olmak ve yaşanan sürecin psikolojik boyutunu ele almak için profesyonel destek almak da önemlidir.
