Serebral Palsi Nedir?
Serebral palsi (SP), erken fetal dönem ile beş yaş arasında meydana gelen beyin felci sonucu oluşan, insan vücudundaki kas hareketlerini, tonusunu veya vücudun duruşunu etkileyen bir grup fiziksel engel durumuna verilen isimdir. Çoğunlukla doğumdan önce olgunlaşmamış beynin gelişimi sırasında meydana gelen hasardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, Serebral Palsi’nin belirti ve semptomları genellikle bebeklik döneminde veya okul öncesi yıllarda kendini göstermeye başlar.
SP, genel olarak hareket bozukluklarına, anormal reflekslere, uzuvların ve gövdenin gevşekliğine veya sertliğine, anormal pozisyonlarda durmaya, istemsiz hareketlere, dengesiz yürümeye veya bunların genel bir birleşimine neden olabilir. Serebral Palsi geçiren bireyler, yutma problemleri yaşayabilir ve göz kaslarındaki dengesizlik nedeniyle gözlerini aynı nesneye odaklamakta güçlük çekebilir. Serebral Palsi’nin günlük yaşamdaki etkisi bireyden bireye farklılık gösterebilir. Bazı bireylerin normal bir şekilde yürümesi mümkünken, diğerlerinde yürüyebilmek için dışarıdan yardıma ihtiyaç duyulabilir. Ayrıca, bazı bireylerde normal veya normale yakın zihinsel gelişim gözlemlenirken, bazılarında zihinsel engellerin ortaya çıkması da mümkündür. Diğer olası durumlar arasında epilepsi, körlük veya sağırlık da yer alabilir.
Serebral Palsi’nin Sebepleri Nelerdir?
Serebral Palsi’nin bilinen en sık nedenleri, hamilelik ve doğum sürecinde meydana gelen bazı olumsuz etkenlerdir. Bu etkenler arasında erken (prematüre) doğum, gebe annede tansiyonun yükselmesi veya düşmesi, kan uyuşmazlığı, hamilelik döneminde geçirilen kanamalar ve enfeksiyonlar bulunmaktadır. Ayrıca, uzun ve zor bir doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması veya doğum sonrasında yaşanan ağır iltihabi hastalıklar, kafa darbeleri ya da yüksek ateş gibi durumlar da Serebral Palsi’ye yol açabilir. Ancak, birçok vakada hasarın tam nedeni bilinmemektedir.
Serebral Palsi’nin bilinen bazı genel sebepleri şunlardır:
- Anne karnındaki enfeksiyonların bebeği etkilemesi.
- Anormal gelişime yol açan kalıtsal gen mutasyonları.
- Beynin içinde veya çevresinde iltihaplanmaya neden olan bebek enfeksiyonları.
- Bir kaza veya düşme sonucu meydana gelen kafa travmaları.
- İnme; yani gelişmekte olan beyne kan akışında bozulma.
- Rahimde veya yenidoğan olarak beyin kanaması.
- Zorlu bir doğum nedeniyle beyne giden oksijen eksikliği.
Serebral Palsi’nin Belirtileri Nelerdir?
Serebral Palsi belirtileri, hafif ile şiddetli arasında geniş bir yelpazede değişkenlik göstermekte ve kişiden kişiye farklılık arz etmektedir. SP’li bazı bireyler, yürümek ve oturmakta zorluk çekerken, diğerleri nesneleri kavrama konusunda sorunlar yaşayabilir. Belirtiler zamanla daha şiddetli hale gelebilir veya hafifleyebilir; ayrıca, beynin etkilenen kısmına bağlı olarak farklı belirtiler de ortaya çıkabilir. En yaygın görülen belirtiler aşağıdaki gibidir:
- Sık sık düşme.
- Yutma problemleri.
- Vücudun sadece bir tarafını tercih etme, nesneleri hep aynı elle tutma eğilimi.
- Motor becerilerin gelişiminde gecikmeler; yuvarlanma, tek başına oturma veya sürünme gibi.
- Kas tonusunda aşırı sertlik veya gevşeklik gibi değişiklikler.
- Konuşma gelişiminde gecikmeler ve konuşma zorluğu.
- Kaslarda sertlik ve abartılı refleksler.
- Ataksi; kas koordinasyonu zayıflığı.
- Titreme, istemsiz hareketler ve nörolojik problemler (örneğin körlük).
Serebral Palsi Türleri Nelerdir?
Serebral Palsi, spastik, atetoid, ataksik, hipotonik ve karışık tip olmak üzere beş farklı formda sınıflandırılabilir. SP’nin her bir tipi, kendine özgü spesifik hareket bozukluklarına neden olabilir.
Spastik Serebral Palsi:
SP’li bireylerin yaklaşık %80’ini etkileyen bu en yaygın tip, kaslarda sertliğe, abartılı reflekslere ve hareket zorluğuna yol açar. Spastik Serebral Palsi geçiren birçok insan, yürürken dizlerini bükme veya bacaklarını makas gibi hareket ettirme gibi anormal hareketler sergileyebilir.
Atetoid Serebral Palsi:
Bu tür, vücut hareketlerini kontrol etmekte zorlanan bireylerde görülür. Özellikle kollarda, bacaklarda ve ellerde istemsiz, anormal hareketlere neden olabilir. Bazı durumlarda yüz ve dil de etkilenebilir, bu da yürüme, oturma, yutma veya konuşma gibi temel işlevleri zorlaştırabilir.
Hipotonik Serebral Palsi:
Bu tip, kas tonusunun azalmasına ve aşırı gevşek kaslara neden olur. Kollar ve bacaklar genellikle bir bez bebek gibi sarkık görünür. Bu çocukların baş kontrolü zayıf olabilir ve nefes almakta zorluk çekebilirler. Ayrıca, konuşma güçlüğü, reflekslerde zayıflık ve yürümekte zorluk gibi belirtiler gösterebilirler.
Ataksik Serebral Palsi:
Bu tip, denge ve derinlik algısı ile ilgili sorunlara yol açar. En az görülen türdür ve genellikle düzensiz, sakar görünen istemli kas hareketleri ile karakterize edilir. Bu forma sahip bireyler, nesneleri kavramak, yürümek ve yazmak gibi motor işlevleri yerine getirmekte zorlanabilirler.
Karışık Tip:
Bazı bireylerde farklı tiplerde görülen belirtilerin bir kombinasyonu ortaya çıkabilir. Bu duruma “Karışık Serebral Palsi” denir ve genellikle spastik ve atetoid formların birleşimi şeklinde gözlemlenir.
Serebral Palsi’nin Tedavisi Var Mıdır?
Serebral Palsi’nin kesin bir tedavisi bulunmamaktadır çünkü oluşmuş beyin hasarını geri döndürmek mümkün değildir. Ancak, Serebral Palsili bireyler, modern tıbbın destek tedavileri ile birçok becerilerini geliştirme fırsatı bulabilirler. Tedavi sürecinin amacı, bireylerin sınırlamalarını iyileştirmek ve komplikasyonları önlemektir.
Serebral Palsili çocuklar ve yetişkinler, bir tıbbi bakım ekibi ile uzun dönemli tedaviye ihtiyaç duyarlar. Bu süreçte Çocuk Nörolojisi, Fizik Tedavi, Ortopedi, Çocuk Ruh Sağlığı, Beslenme, Beyin Cerrahisi, Göz, Kulak-Burun-Boğaz bölümleri önemli roller üstlenir. Her bir bölüm, hastanın yaşam kalitesini artırmak için katkıda bulunabilir.
Tedavi seçenekleri arasında kas gevşetici ilaçlar, fizik tedavi, çeşitli ortezler, botulinum toksini (botoks) enjeksiyonları, kas ve kemikleri ilgilendiren cerrahi işlemler ve kas-hareket-konuşma eğitim programları yer almaktadır. Bu tedavi yöntemleri, bireyin durumuna göre seçilerek uygulanır.
