Sepsis: Hayat Kurtarma Mücadelesi
Enfeksiyonlara karşı vücudun geliştirdiği sistemik bir yanıt olan sepsis, günümüzde yüksek ölüm oranlarıyla kendini gösteren bir sağlık sorunudur. Tıbbi olarak acil bir durum olan sepsis, aslında önlenebilir bir ölüm nedeni olarak karşımıza çıkıyor. Türk Yoğun Bakım Derneği Başkanı Prof. Dr. İsmail Cinel, bağışıklık sisteminin zayıf olduğu bireylerde, özellikle yaşlılar, yenidoğanlar ve kanser hastaları gibi grupların risk altında olduğunu vurguluyor. Prof. Cinel, sepsis hastalığının erken tanı ve doğru teşhis ile önlenebileceğini belirtiyor ve ekliyor:
- “Alınacak önlemler sepsisi bir halk sağlığı problemi olarak ele almaktan geçiyor. Bu kapsamda:
- Sık görülen enfeksiyonlara karşı aşılanma,
- Ameliyatlar sırasında enfeksiyon önleme uygulamaları,
- Hastanede yatış sürelerinin kısaltılması,
- Kişisel hijyenin sağlanması, özellikle el yıkama alışkanlığının yaygınlaştırılması,
- Egzersiz, sağlıklı beslenme ve temiz su temini gibi geniş bir yelpazede önlemler alınmalıdır.”
Dünya genelinde her yıl yaklaşık 30 milyon yeni sepsis olgusu ortaya çıkmakta ve bu durum yaklaşık 12 milyon ölüme neden olmaktadır. Bu da ortalama her 4 saniyede bir sepsis nedeniyle ölüm gerçekleştiği anlamına geliyor. Sepsis, yoğun bakım ünitelerinin en önemli hastalığı olarak öne çıkmaktadır. Türk Yoğun Bakım Derneği de sepsis konusunda farkındalığı artırmak amacıyla çeşitli çalışmalar yürütmektedir. 13 Eylül Dünya Sepsis Günü öncesi ve sonrasında yapılan farkındalık çalışmaları kapsamında, ülke genelinde 7 bölge toplantısı düzenlenmiş ve ardından İstanbul’da 13 derneğin katılımıyla bir toplantı gerçekleştirilmiştir.
‘FARKINA VARMALIYIZ’
Türkiye Futbol Federasyonu ile işbirliği yapan dernek, sepsisin önemini ve yaygınlığını artırmak amacıyla 13-16 Eylül tarihlerinde oynanan 9 Süper Lig maçında takımlar, “Sepsis’i Önlemek Ellerinizde, Yoğun Bakım Hayat Kurtarır” yazılı pankartlarla sahaya çıkmıştır. Maç sırasında spikerler de sepsisi anlatarak farkındalık yaratmaya çalışmıştır. Sepsis farkındalığını artırmaya yönelik çalışmalara devam eden Türk Yoğun Bakım Derneği’nin Başkanı Prof. Dr. İsmail Cinel, “Yoğun bakımlarda sepsisi sevmeden bunu çözemeyiz. I love sepsis demeliyiz” ifadelerini kullanmıştır. Prof. Cinel ile sepsis hastalığı ve merak edilenleri konuştuk.
‘TAŞIYICI GRUP ARTIYOR’
Sepsis nedir? Kimler risk grubunda?
Sepsis, halk arasında kan zehirlenmesi olarak bilinir. Son tanımlamalarla birlikte sepsisin geldiği noktayı açıklamak gerekirse; ilk olarak enfeksiyon geçiren bir birey, eğer bu enfeksiyon sırasında bir organ fonksiyon bozukluğu yaşıyorsa sepsis riski altındadır. Örneğin, bademcik enfeksiyonu geçirirken enfeksiyon durmazsa ve altı organdan birinde (beyin, kalp damar sistemi, akciğer, böbrek, karaciğer veya hematolojik sistem) fonksiyon bozukluğu meydana gelirse sepsis durumu söz konusu olabilir. Diğer bir senaryo ise, önceden var olan bir organ disfonksiyonu durumudur. Örneğin, kronik böbrek yetmezliği veya KOAH gibi durumlar. Bu tür hastalarda bir enfeksiyon gelişirse, yine sepsis riski artmaktadır.
Risk grubunun başında, bağışıklık direnci düşük olan bireyler gelmektedir. Bu grup, çok yaşlılar, yenidoğanlar ve kanser hastalarını kapsamaktadır. Ayrıca sepsise neden olan dirençli mikroorganizmalar ile enfekte olan bireyler yani taşıyıcılar da risk grubundadır. Yani, bağışıklık sistemi zayıf olanlar, taşıyıcılar veya ciddi travma geçirenler sepsis açısından risk altındadır. Taşıyıcıların sayısı giderek artmakta, bu kişiler tespit edilerek sepsisin önlenmesi mümkün olmaktadır.
‘ÖNLEMEK ELİMİZDE’
Sepsisten korunmak mümkün mü?
Elbette ki mümkündür. Korunma açısından el hijyenine büyük önem vermeliyiz. Örneğin, yoğun bakımda bir yakınımızı ziyaret ettik ve hastada sepsis mevcut. Ona dokunduktan sonra elimizi yıkamadan burnumuza götürebiliriz. Bu durumda, biz de bir taşıyıcı haline gelebiliriz. Temasla, normalde vücudumuzda bulunmayan daha güçlü mikropları almış oluruz. Taşıyıcı durumdayken bir trafik kazası geçirir veya kanser tedavisine başlarsak, sepsis riski yüzde 99’a çıkmaktadır. Yaşlı bir bireyi, yeni doğan bir bebeği veya kanser hastasını ziyaret edip onlarla temas edersek, onların hayatını tehlikeye atmış oluruz. Sepsisi önlemek, el yıkama alışkanlığı ile mümkündür. Ayrıca hareket etmek de sepsisi önlemede önemli bir rol oynamaktadır. Bisiklet sürmek, spor yapmak gibi aktiviteler sağlığı destekler. Bunun yanı sıra, sepsis tanısı konan hastaların doğal yollarla beslenmeleri tercih edilmektedir. Bağırsağın epitelinin bozulmaması için dikkat edilmelidir. Bu tür hastaları mümkün olduğunca kateterden uzak tutmak, gerekmedikçe kateter kullanmamak önemlidir. Ayrıca hastayı mobilize etmeye çalışmak ve hasta hareket edemeyecek durumdaysa yatağını çevirmek de sepsis riskini azaltır.
1 SAATLİK GECİKME
Teşhis ve tedavide en önemli faktör nedir?
Sepsisin teşhis ve tedavisinde zaman oldukça kritiktir. Bu aşamada, büyük sağlık merkezlerinin laboratuvarlarının aynı merkez içinde bulunması büyük fayda sağlamaktadır. Çünkü hastada sepsis belirtileri varsa, teşhis için geciken her saat, ölüm riskini yüzde 8 artırmaktadır. Hastanın tedavisi için uygun antibiyotiklerin bir an önce başlanması hayati bir önem taşımaktadır. Hızlı teşhis konulabilmesi için sağlık çalışanlarının semptomlar hakkında dikkatli ve uyanık olması gerekmektedir. Yoğun bakım ünitelerinde yatak sayısı yeterli olmasına rağmen, gerçekten yatması gereken hastalar yerine fazladan hastalar yatmaktadır. Bu ünitelerin standartlarının denetimle korunması hayati önem taşımaktadır. Yoğun bakım ünitelerinin akılcı kullanımı, ara üniteler ve palyatif ünitelerin varlığı oldukça önemlidir.
SEPSİSİN BELİRTİLERİ
|
