Ege Denizi’nde Santorini Adası’ndaki Deprem Fırtınası
Ege Denizi’nde yer alan Santorini Adası çevresinde meydana gelen ardışık sarsıntılar, hem Yunanistan hem de Türkiye’nin Ege kıyılarında kaygı yarattı. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), bu sismik etkinlikleri ‘deprem fırtınası’ olarak nitelendirirken, 28 Ocak ile 5 Şubat tarihleri arasında bölgede 500’den fazla deprem kaydedildi.
Bu depremlerin derinlikleri 5 ila 25 kilometre arasında değişiklik göstermektedir. Sarsıntıların devam etmesiyle birlikte, şu ana kadar Santorini ve çevresindeki Ios, Amorgos ve Anafi adalarından 6 bin kişinin tahliye edildiği bildirilmektedir. Yunanistan Ulusal Gözlemevi’nde araştırma direktörü olarak görev yapan Athanassios Ganas, kamu yayıncısı ERT kanalında yaptığı açıklamada, “Böyle bir durumla daha önce karşılaşmadık; bu tür bir olay ilk kez yaşanıyor” şeklinde değerlendirmelerde bulundu.
Alınan önlemler doğrultusunda, Yunanistan’ın Güney Ege Bölgesel İtfaiye Birimi, olası acil durumlar için teyakkuz haline geçirildi ve Santorini’ye müdahale amaçlı kurtarma ekipleri gönderildi. Depremlerin sık yaşanması, volkanik hareketliliği de akıllara getiriyor. Zira Bodrum kıyılarından yaklaşık 170 kilometre uzakta bulunan bu adanın hilal biçimindeki görünümü, M.Ö. 1500’lü yıllarda yaşanan tarihin en büyük volkanik patlamalarından birinin kalıntısıdır. Bu durum, depremlerin olası patlamaları tetikleyebileceği endişesini de beraberinde getiriyor.
Santorini’de iki adet yanardağ bulunmaktadır; Bunlar Kameni ve Kolumbo’dur. Uzmanlar, özellikle Kameni yanardağından endişe duyuyorlar. Son dönem araştırmalarının sonuçları oldukça kaygı verici bir tablo ortaya koyuyor.
Geçmişteki Büyük Patlamalar
Santorini’nin merkezinde, suyun üzerinde yer alan ‘Palea’ ve ‘Nea Kameni’ adlı iki tepe, volkan bilimcilerin ilgisini çeken bir bölge. Geçmişte meydana gelen devasa patlamalar, adanın merkezinde büyük delikler açmış durumda.
Her patlamadan sonra, Santorini yanardağı magma kaynağını yeniden doldurarak kendisini bir sonraki devasa patlamaya hazırlamaktadır. M.Ö. 1560 yılında gerçekleşen bu patlama, geçmişteki en yıkıcı olaylardan biri olarak kaydedilmiştir. Bu olay, denizci Minos uygarlığının da çöküşünün başlangıcını simgeliyor. Şu anda, ada bu kataklizmik döngünün tam ortasında yer almakta.
Bu volkanlar, en az beş büyük patlamanın meydana gelmesine sebep olan döngüsel faaliyetler göstermektedir. Yaklaşık 650 bin yıl öncesine kadar uzanan volkanik aktivite, M.Ö. 1560’daki olayın yanı sıra başka büyük felaketlere de sahne olmuştur. Örneğin, 726 yılında Kameni’nin patlamalarından biri, önemli patlamalara yol açarak çok sayıda erimiş maddeyi dışarı atmaktan çekinmemiştir. Bu patlamadan kurtarılan volkanik kayalar, Kameni’nin en kötü senaryolarından birine işaret ediyordu.
Ancak Nature Geoscience dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, gerçek patlamanın tahmin edilenden bir ila iki kat daha güçlü olabileceğini ortaya koyuyor. Kameni’den en az 100 milyar kübik feet lav, kül ve kavurucu sıcaklıkta kaya parçalarının atıldığı düşünülüyor; bu durum, 2022’deki Hunga Tonga-Hunga Ha’apai denizaltı volkanının olağanüstü patlamasıyla karşılaştırılıyor. O yıllardan itibaren adanın volkanik hikayesi, iki tepeli Kameni yanardağı tarafından şekillendirildi. Hem coşkulu lav püskürten hem de makul derecede patlayıcı püskürmeler üreten bu yanardağ, son olarak 1950’de aktif hale geldi ve 2011 ile 2012 yılları arasında bazı sismik huzursuzluklar dışında sessizliğini korudu. Ancak bu, uyuduğu anlamına gelmiyor.
Uzmanların Endişeleri
Almanya’daki Hamburg Üniversitesi’nde jeofizikçi olarak görev yapan ve araştırmanın baş yazarı olan Jonas Preine, “Böyle bir patlama bugün meydana gelirse, büyük sonuçlar doğurur. Bu durum, Santorini’de yaşayan 15 binden fazla kişi ve her yıl burayı ziyaret eden 2 milyon turist için ciddi bir endişe kaynağı” diyerek volkanın önemini vurguladı.
Oxford Üniversitesi’nden yeni çalışmaya katılmayan volkanolog David Pyle ise “Bu durum, orta ve büyük ölçekli patlamaların daha önce tahmin ettiğimizden çok daha büyük olabileceğini gösteriyor” dedi. Ancak Preine, “Bu, Ege halkının şu anda paniğe kapılması için bir sebep değil”“Volkan hâlâ oldukça aktif; bu yüzden her zaman bir risk var. Özellikle 726 patlaması, Kameni’nin gelecekte ne kadar tehlikeli olabileceğini anlamak isteyenler için önemli bir referans noktasıdır” dedi.
Uluslararası Okyanus Keşif Programı Çalışmaları
Kameni’nin karanlık volkanik geçmişine daha fazla ışık tutmak amacıyla, Uluslararası Okyanus Keşif Programı üyesi araştırmacılar, kalderanın çeşitli noktalarındaki deniz havzalarına sondaj yaparak tortu çekirdekleri çıkarmaya çalıştılar. Bu süreçte, 726 patlamasına kadar izlenebilen önemli miktarda kül ve pomza buldular. Bu patlamanın, tarihi kayıtlarda tarif edilen kadar önemli ve şiddetli olduğu, büyük olasılıkla kül ve pomza sütunlarının yükselmesine yol açan gürültülü su altı patlamalarını içerdiği kısa sürede anlaşıldı.
Isobel Yeo, bu durumu “Patlayıcı bir püskürmenin 100 milyar kübik feet püsküren maddeyi dışarı atması kesinlikle korkutucu bir düşünce… Ancak gerçek muhtemelen daha da kabus gibi bir durumdu. Bu çalışma, Kameni’nin herkesin tahmin ettiğinden daha büyük bir zarara yol açabileceği ihtimalini gündeme getiriyor. Bugün benzer şekilde gerçekleşecek bir patlama, sadece önemli miktarda kül ve süngertaşı düşmesi olasılığını değil, aynı zamanda dengesiz süngertaşı yatakları üzerine inşa edilmiş adanın olası çöküşüyle oluşacak tsunamileri de gündeme getiriyor” şeklinde yorumladı.
Çalışmaya katılmayan Cambridge Üniversitesi’nden volkan bilimci Amy Donovan ise “Volkanın tsunami potansiyeli ve bundan etkilenebilecek çok sayıda insan göz önüne alındığında, Santorini ciddiye alınmalıdır” dedi.
“Volkanın hâlâ keşfetmekte olduğumuz birçok sırrı var” diyen Jonas Preine, “Santorini, modern volkanoloji bilimine yön veren çalışmalardan biri olarak kabul ediliyor. Her yönüyle incelenmiş olsa da, hala büyük sürprizlerle karşılaşabiliyoruz” ifadesini kullandı.
Bu içerik, National Geographic’in ‘The island of Santorini is hiding an explosive secret’ başlıklı haberinden derlenmiştir.
Fotoğraflar: Alamy
