Samanyolu Galaksisi’nde İyonize Hidrojen Üzerine Yapılan Çalışma
Webtekno.com’da yayımlanan bir habere göre, 20 yıllık verilerle yapılan yeni bir çalışma, astronomların Samanyolu Galaksisi’nin enerjisi hakkında daha fazla bilgi edinmelerine yardımcı oluyor. Wisconsin H-Alpha Mapper (WHAM) teleskobu aracılığıyla elde edilen veriler, araştırmacılar tarafından incelendi ve sonuçları Science Advances dergisinde yayımlandı.
İyonize Hidrojenin Keşfi
Samanyolu’nun merkezinin yakınlarında bol miktarda iyonlaşmış hidrojen bulunduğu tespit edildi. Bu hidrojenin, galaktik merkezden gelen enerji tarafından iyonize olduğu biliniyor. WHAM teleskobu, kırmızı görünümdeki bu iyonize hidrojeni gözlemlemek üzere özel olarak tasarlandı. Araştırmanın yazarlarından L. Matthew Haffner, iyonize gazı yeni şekillerde gözlemlemenin, o gazı enerjilendiren kaynakları keşfetmeye yardımcı olabileceğini vurguladı.
İyonize Gazın Enerji Kaynağı
Tüm bu hidrojenin sürekli olarak bir enerji kaynağı tarafından iyonize olması, WHAM verileri ile Samanyolu’nun merkezindeki enerji arasında bir bağlantı olduğunu gösteriyor. Gök bilimciler, bu iyonlaşma için gerekli enerji kaynağının yıldız oluşumu olduğunu öne sürüyor.
İyonize Hidrojen Kabarcığı Keşfi
Çalışmada kullanılan veriler, Samanyolu boyunca gözlemlenen iyonize hidrojenden elde edildi. Astronomi Profesörü Bob Benjamin, bu verileri incelerken Samanyolu’nun tozlu merkezinden çıkıntı yapan garip şekilli bir iyonize hidrogen kabarcığı keşfetti. Normalde ‘Tilted Disk’ olarak adlandırılan bu yapı, galaksinin tozlu örtüsü nedeniyle yalnızca kızılötesi veya radyo dalgalarında gözlemlenebilirken, WHAM sayesinde optik ışıkta görüntülenebildi.
Galaksinin Diğer Sarmal Gök Adalarla Karşılaştırılması
Bu durum, araştırmacıların Samanyolu’nun merkezini diğer sarmal gök adaların görünür ışık gözlemleriyle karşılaştırmalarına olanak sağladı. Haffner, bu ölçümleri optik ışıkta yapmanın, Samanyolu’nun çekirdeğini diğer galaksilerle daha kolay karşılaştırmamızı sağladığını belirtti.
İyonize Gaz Modelleri ve Elde Edilen Bulgular
Samanyolu’ndaki Sıcak İyonize Ortam (WIM) oluşturan iyonize gazın mevcut birçok bilimsel modeli bulunuyor. Araştırmanın baş yazarı Dhanesh Krishnarao, Benjamin tarafından tespit edilen ‘Tilted Disk’ bölgesinde ne kadar iyonize gaz olması gerektiğini tahmin etmek için bu modellerden birini kullandı. Ardından, elde edilen tahminleri WHAM’ın ham verileriyle rafine ederek kabarcık yapısının üç boyutlu bir görüntüsünü elde etti. Daha sonra araştırmacılar, spektroskopi ile bu yapıda ne kadar azot ve oksijen bulunduğunu belirleyerek yapının genel bileşimi hakkında daha fazla bilgi edindiler. Sonuçlar, ‘Tilted Disk’ özelliğindeki gazın %48’inin bilinmeyen bir enerji kaynağı tarafından iyonize olduğunu ortaya koydu.
Samanyolu’nun LINER Özelliği
Bu çalışma öncesinde bilim insanları, merkezi bölgede nötr veya iyonlaşmamış gazı biliyorlardı. Ancak artık iyonize gazı daha iyi anlıyorlar ve galaktik merkezden uzaklaştıkça bu gazın değiştiğini biliyorlar. Bu bulgunun kritik olmasının en önemli nedenlerinden biri, Samanyolu’nun LINER (Düşük İyonlu Nükleer Salınım Çizgi Bölgesi) adı verilen diğer sarmal gök adalara benzediğini göstermesidir. LINER galaksileri, O, O+, N+ ve S+ gibi zayıf iyonize veya nötr atomların varlığını gösteren spektral hat salınımlarıyla tanımlanır ve yakınlardaki gök adaların yaklaşık üçte birinin LINER olduğu tahmin edilmektedir.
Samanyolu’nun Yakın Zamandaki Keşifleri
Elde edilen bulgularla birlikte, Samanyolu galaksimizin de bir LINER galaksi olduğu anlaşılmıştır. Bu durum, araştırmacıların artık bir LINER’i daha yakından inceleyip daha fazla detay elde edebilecekleri anlamına geliyor. WHAM tarafından yapılan bu keşiften önce, Andromeda Galaksisi’nin bize en yakın LINER spirali olduğu düşünülüyordu. Haffner, bu konuda yaptığı açıklamada, “WHAM tarafından yapılan bu keşiften önce, Andromeda Galaksisi bize en yakın LINER spiraliydi. Ama hâlâ milyonlarca ışık yılı uzakta. Samanyolu’nun çekirdeği sadece on binlerce ışık yılı uzakta olduğundan, artık bir LINER bölgesini daha ayrıntılı olarak inceleyebiliriz. Bu yayılmış iyonize gazın incelenmesi, galaksimizin merkezindeki mevcut ve geçmiş ortam hakkında daha fazla bilgi edinmemize yardımcı olabilir.” dedi.
Gelecek Araştırmalar
Tüm bu bulgulara rağmen hâlâ yanıtlanmayı bekleyen birçok soru bulunuyor. Haffner, önümüzdeki birkaç yıl içinde WHAM’ın halefini inşa etmeyi planladıklarını ve böylece çok daha detaylı incelemeler yapabileceklerini belirtti.
