Sağlığa Evet Derneği’nin Tütün Ürünleri Araştırması
Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, tütün ürünlerinin satış noktalarında reklam yasaklarına ve düz paket yönetmeliğine uyumunu araştırmak amacıyla İstanbul’da ticaretin yoğun olduğu 6 ilçede 177 satış noktasında kapsamlı bir analiz gerçekleştirdiklerini açıkladı. Bu araştırmada gözlem yapılan işletmelerin tamamında tütün ürünlerinin çocukların göz hizasında yer aldığı saptandı ve satış noktalarının %84,7’sinde dolaplardaki dizilimin yasaya uygun olmadığı belirlendi.
2019 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan, Tütün Mamullerinin Üretim Şekline, Etiketlenmesine ve Denetlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile birlikte, 5 Aralık 2019 tarihinde düz paket uygulaması hayata geçti. Sağlığa Evet Derneği, bu düz paket uygulamasının tütün tüketimi üzerindeki etkilerini izlemek amacıyla, piyasada bulunan sigara paketlerinin mevzuata uyumu, satış noktalarında sergilenme yöntemleri ve kamuoyunun paketlere yönelik algısını belirlemek üzere üç ayrı çalışma yürüttü. Bu çalışmalara dair detaylar, dün gerçekleştirilen online basın toplantısında paylaşıldı.
Çocukların Görüş Açısındaki Tütün Ürünleri
“Satış noktalarında düz paket ve diğer tütün ürünlerinin ticari teşhiri” konulu çalışmaya ilişkin bilgi veren Prof. Dağlı, 177 satış noktasında gerçekleştirilen gözlemler sonucunda, tütün ürünlerinin çocukların göz hizasında bulunduğunu belirtti. Bu süreçte elde edilen veriler şunlardı:
- Gözlem yapılan işletmelerin %2,3’ünde satış ünitelerinde eski paketlerin bulunduğu görülmüştür.
- Satış noktalarının %84,7’sinde dolaplarda dizilimin yasaya uygun olmadığı tespit edilmiştir.
- %79,7’sinde paket üzerindeki bandrollerin görseli kapatacak şekilde dizildiği belirlenmiştir.
- %52’sinde paketlerin resimli uyarılarının görünür şekilde dik sergilenmediği saptanmıştır.
- %4,5’inde grupman sergilendiği gözlemlenmiştir.
- İşletmelerin %93,2’sinde paketlerin aynı düzene uyum sağlayarak yerleştirildiği tespit edilmiştir.
Farklı ilçelerdeki satış noktalarında aynı paketlerin benzer düzenlerde sergilendiği de dikkat çekici bir bulgu olmuştur.
Mevzuata Uyum Düzeyi
Sağlığa Evet Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Tanzer Gezer, “Düz paket mevzuatına uyumun saptanması” konusundaki sunumunda, piyasada mevcut olan sigara paketlerinin etiketleme ve paketleme özellikleri açısından yönetmelik tarafından belirlenen kurallara uyum düzeyinin düşük olduğunu ifade etti. Bu çalışma, dört farklı tütün firmasının 22 markasından 105 adet farklı alt markalı paket üzerinde, toplamda 126 kriter incelemesi ile gerçekleştirilmiştir. Gezer, “Tütün firmalarının düz paket mevzuatına uyumunun yeterince yüksek olmadığı, mevzuatta bazı hususların daha ayrıntılı bir şekilde belirtilmesi gerektiği anlaşılmıştır” dedi.
Caydırıcılığın Olmadığı Görüşü
Sağlığa Evet Derneği Üyesi Prof. Dr. Pınar Ay, “Standart sigara paketi ve diğer paket tasarımları ile ilgili algının değerlendirilmesi” üzerine bir sunum yaptı. Ay, dünya genelinde standart tek tip düz paket uygulamaları uygulanırken, Türkiye’deki sigara ürünlerinde çok çeşitli ambalaj tasarımlarının mevcut olduğunu belirtti. Katılımcılara, aynı resimli sağlık uyarısına sahip, farklı tasarımlı ürünlerden oluşan setler gösterildi ve her ambalajın değerlendirilmesi istendi. Katılımcılar, genellikle standart paketleri kaba ve itici bulduklarını, ince kutulu tasarımları ise tercih ettiklerini ifade ettiler. Bu bulgular ışığında, tek tip standart paket uygulaması olmadan düz paketin kullanımı caydırıcı olmadığı sonucuna varıldı.
