Recep Tayyip Erdoğan’ın Uzay Hedefi ve Valentina Tereşkova
Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen ‘Milli Uzay Ajansı’ tanıtım toplantısında, AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin uzay hedefleri hakkında önemli açıklamalarda bulundu. Bu hedefler arasında, bir Türk vatandaşını uzaya göndermek yer alıyor. Erdoğan, “Son hedefimiz bir Türk vatandaşını uzaya göndermek. Eminim birçok kişi bu hayal ile büyümüştür. Hatta belki bu hayalini sürdürenler vardır. Hatta ve hatta belki bayanlardan bile ‘ben adayım’ diyenler vardır” ifadelerini kullandı. Bu cümle, sosyal medyada büyük bir tartışma yarattı ve birçok kişi tarafından cinsiyetçi bir yaklaşım olarak değerlendirildi. Yurttaşlar, uzaya çıkan ilk kadın olan Valentina Tereşkova’yı hatırlatarak, bu konudaki duygu ve düşüncelerini paylaştılar.
Valentina Tereşkova Kimdir?
Valentina Tereşkova, 6 Mart 1937 tarihinde Sovyetler Birliği’nde, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlı Yaroslavl Oblast’ındaki Bolşoye Maslennikovo adlı küçük bir köyde dünyaya geldi. Eğitim hayatını tamamladıktan sonra bir lastik fabrikasında çalışmaya başladı ve ardından mühendislik eğitimi aldı. Bu süreçte hobi olarak paraşütçülüğe ilgi duymaya başladı. 1961 yılında yerel Komsomol’un (Komünist Gençlik Kolu) sekreteri olarak görev aldı ve ardından Sovyetler Birliği Komünist Partisi’ne katıldı.
Uzay Yarışı’nın başlangıç yıllarında, 1961’de Yuri Gagarin’in uzaya çıkan ilk insan olmasının ardından, Sovyet uzay programını yöneten başmühendis Sergei Korolev, bir kadını uzaya gönderme fikrini ortaya attı. İlk uzay kadınının seçilmesi için geniş çaplı bir tarama süreci başlatıldı. Adayların, paraşütçü olmaları, 30 yaşın altında, 170 cm’den kısa ve 70 kg’dan hafif olmaları gibi kriterleri bulunmaktaydı. Tereşkova, seçilen dört kişiden biri olmayı başardı ve diğer adaylarla birlikte yoğun bir eğitim programına tabi tutuldu. Bu eğitim programında ağırlıksız uçuşlar, paraşüt atlamaları, izolasyon sınamaları, merkezkaç sınamaları, roket teorisi, uzay mühendisliği ve pilotluk eğitimi gibi çeşitli dersler yer aldı. Tereşkova, “proleter” geçmişi sayesinde diğer adaylardan daha avantajlı görüldü. Eğitim sürecinin sonunda, Tereşkova’yı bizzat Nikita Kruşçev, ilk uzay kadını olarak seçti.
Dünya Yörüngesinde 48 Tur Attı
16 Haziran 1963’te Valentina Tereşkova, Vostok 6 uzay aracıyla uzaya çıkan ilk kadın ve ilk sivil olarak tarihe geçti. Dünya yörüngesinde tam 48 tur attı ve neredeyse 3 gün boyunca uzayda kaldı. Bu süre, o zamana kadar uzaya giden Amerikalı astronotların toplam süresinden bile fazlaydı. Uçuşunun ardından Tereşkova, Zhukovsky Hava Kuvvetleri Akademisi’nde eğitim aldı ve buradan kozmonot mühendisi olarak mezun oldu. 1977 yılında mühendislik alanında doktora derecesi aldı. Uzaya çıkan ikinci kadın ise, Tereşkova’dan 19 yıl sonra yine bir Sovyet olan Svetlana Savitskaya oldu.
Tereşkova, 3 Kasım 1963’te Andriyan Nikolayev ile Moskova Düğün Sarayı’nda evlendi. Düğünlerine, Kruşçev ile birlikte hükümet ve uzay programı liderleri katıldı. 8 Haziran 1964’te, Elena Andrianovna Nikolaeva-Tereshkova adında bir kız çocuğu dünyaya getirdi. Elena, uzaya giden bir anne ve babaya sahip olan ilk kişi oldu. Tereşkova ve Nikolayev, 1982 yılında boşandı. Nikolayev, 2004 yılında hayata veda etti. Tereşkova, Başbakan Vladimir Putin’in 70. doğum gününü kutlamak için Novo-Ogaryovo’daki konutuna davet edildi ve burada Mars’a tek yönlü uçma arzusunu dile getirdi. 5 Nisan 2008’de, Rusya’nın St. Petersburg kentinde düzenlenen 2008 Yaz Olimpiyatları’nda meşale taşıdı. 2007 yılında, Alman Eduard Rhein Vakfı tarafından Eduard Rhein Zafer Halkası ile ödüllendirildi.
Ödülleri
Rusya Federasyonu
- Anavatana Üstün Niyet Nişanı – 2. sınıf (6 Mart 2007) – Yerli alanın gelişimine olağanüstü katkılarından dolayı
- Anavatana Üstün Niyet Nişanı – 3. sınıf (6 Mart 1997) – Devlet hizmetlerine ve iç mekan gelişimine büyük kişisel katkılar için
- Alexander Nevsky’nin Nişanı (2013) – Uluslararası Bilimsel, Kültürel ve Toplumsal Bağların Geliştirilmesine ve Güçlendirilmesine Olağanüstü Katkı Sağlanması için
- Dostluk Düzeni (12 Nisan 2011) – Ulusal insanlı uzay uçuşu ve uzun vadeli verimli kamu faaliyetlerinin geliştirilmesine olağanüstü katkılar için
- 2008 yılında insani yardım alanındaki üstün başarılar için Rusya Federasyonu Devlet Ödülü (4 Haziran 2009)
- Rusya Federasyonu Hükûmetinden teşekkür belgesi; 16 Haziran 2008 – Uzun vadeli devlet ve kamu faaliyetleri için, insanlı uzay uçuşunun geliştirilmesine önemli kişisel katkılar sağlamıştır.
- 12 Haziran 2003, – İnsanlı uzay uçuşunun geliştirilmesine büyük katkısı
- 3 Mart 1997, – Mekanın gelişmesine katkıda bulunduğu için
Diğer Ödülleri (Varşova Paktı)
- “Altın Yıldız” Sosyalist İşçi Kahramanı (Çekoslovakya) (Ağustos 1963)
- “Altın Yıldız” Sosyalist İşçi Kahramanı (Bulgaristan) (Bulgaristan, 9 Eylül 1963)
- Georgi Dimitrov’un Nişanı (Bulgaristan, 9 Eylül 1963)
- Karl Marx’ın Nişanı (Ekim 1963, Doğu Almanya)
- Becker Madalyası (Ekim 1963, Doğu Almanya)
- Grunwald Haçı, 1. sınıf (Ekim 1963, Polonya)
- Elmaslı Milli Bayrak Nişanı (Macaristan, Nisan 1965)
- “Başarı için Bilim” Nişanı (Romanya, 17 Kasım 1973)
- “Silahlarda Kardeşliği Güçlendirmek İçin” Madalyası (Bulgaristan, 1976)
- Klement Gottwald‘ın Nişanı (Çekoslovakya)
Diğer Ödüller:
- Nepal Yıldızı Nişanı, 1. sınıf (Kasım 1963)
- Endonezya Cumhuriyeti 2. Sınıf Yıldızı Nişanı (Kasım 1963)
- Volta Nişanı (Gana, Ocak 1964)
- “Gold Soyombo” İşçi Kahramanı (Moğolistan)
- Sukhbaatar (Moğolistan, Mayıs 1965)
- Aydınlanma Düzeni Nişanı (Afganistan, Ağustos 1969)
- Gezegenler Düzeni Nişanı (Ürdün, Aralık 1969)
- Nil Düzeni Nişanı (Mısır, Ocak 1971)
- “Gold Star” İş Kahramanı (Vietnam) (Ekim 1971)
- Bernardo O’Higgins’in Nişanı (Şili, Mart 1972)
- Kanat ile Yugoslav Bayrak Nişanı (Kasım 1972)
- Güneş Siparişinin Büyük Çarmıhı (Peru, 1974)
- Playa Girón’un Nişanı (Küba, 1974)
- Anne Betancourt’un Nişanı (Küba, 1974)
- Duke Branimir‘in kanatlı Nişanı (Hırvatistan, 17 Şubat 2003)
Bilimsel, sosyal ve dini kuruluşlar tarafından da birçok ödül almıştır. Tereşkova, uzay araştırmalarındaki başarıları ile hem Sovyetler Birliği’nde hem de dünya genelinde önemli bir figür haline gelmiştir.
