Prof. Dr. Yaman Barlas’ın Pandemi Yönetimi Üzerine Görüşleri
Prof. Dr. Yaman Barlas (*) şu önemli noktaları vurgulamaktadır:
- Yumuşak Bastırma Politikasının Sınırlılıkları: Yumuşak bastırma politikası, sonuç alıcı ve tutarlı bir strateji olarak değerlendirilemez. Bu yaklaşım, hastane yatışlarını belirli bir ölçüde azaltabilse de, yüksek sayıda hastalanma ve ölüm olaylarının kaçınılmaz olduğu gerçeği göz ardı edilmemelidir.
- Sıkı Bastırma Stratejisi (B): Acil sektörler ve işler dışında herkesin 2-3 hafta boyunca evde kalması, toplantı ve bir araya gelmelerin tamamen yasaklanması gerekmektedir. Bu sert politika uygulandığında, vaka ve hastaneye yatış eğrileri ciddi ölçüde düşecektir. Dolayısıyla, ölümler de doğal olarak azalacaktır. Ancak bu durum tek başına yeterli olmayacaktır.
- Esnek Yoğun Bakım Kapasitesi (EK): Hemen hastane ve ‘esnek’ yoğun bakım ek kapasitesinin yaratılması ve yönetilmesi önemlidir. Sert bir bastırma sonrası bile mevcut kapasitenin yetersiz kalacağı öngörülmektedir. Bu nedenle, hastane odası, özel yatak, oksijen, cihaz ve malzeme gibi kaynakların yanı sıra gerekli personel artışı için acilen gerekli adımların atılması gerekmektedir. Çin, bu konuda başarılı bir model oluşturmuştur.
- Bastırma ve Ekstra Kapasite (BEK): Eğer yukarıda bahsedilen ikinci ve üçüncü yöntemler birlikte uygulanırsa, pandeminin ilk sezonu (Haziran’a kadar) herhangi bir hastalıktan daha ağır bir hasar vermeden geçebilir. Bu durum, aynı zamanda kritik bir zaman kazancı sağlar.
- İlaç ve Aşı Araştırmaları (İ): Bugün, hemen konuşulması belki ütopik olan ama son derece önemli bir etkinlik devreye girmektedir: Bio/medikal ilaç, test ve aşı araştırmaları. Bu süreçlerden sonuç alabilmek için 5-10 aylık bir süre boyunca ‘dengeli bastırma’ (D) stratejileri gerekecektir. Bu dengeli politika, virüsün yaz aylarında ve sonrasında nasıl davranacağına bağlı olarak şekillenecektir. Ancak, şimdi uygulayacağımız bastırma politikasına kıyasla çok daha esnek ve yumuşak olacağı kesindir.
- Sonuç: Yukarıda bahsedilen 2, 3 ve 4. yaklaşımlar (BEKİD) birlikte, tavizsiz, sabırla ve akılla uygulanırsa, bu pandemi ciddi bir hasar vermeden aşılabilir.
(*) Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü
