Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan’dan Karar Verme Sürecine Dair Değerlendirmeler
Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, insanların karar verme süreçlerini ve bu süreçte etkili olan psikolojik faktörleri derinlemesine ele aldı. 2000’li yılların başından itibaren psikolojinin en merak edilen konularından biri olan “İnsan nasıl karar verir?” sorusu üzerine yapılan araştırmaların önemine dikkat çekti.
Yaşamın İlk Yıllarından İtibaren Karar Veriyoruz
İnsanoğlu, yaşamının ilk yıllarından itibaren sürekli kararlar almak zorunda kalmaktadır. Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bu durumu şöyle ifade etti: “İnsan doğar doğmaz hayatta bir yolculuğa çıkar. Annenin karnında konforlu bir ortamda yaşarken, dünyaya geldiğinde ilk şoku deneyimlemektedir. İlk tepkisi ise ağlamak olur. İnsana ilk güven veren nesne nedir? Annedir. Annenin kokusunu ve sıcaklığını hissederek rahatlar ve uykuya dalar. Bu, bireyin kendine güven alanını oluşturmasının ilk adımıdır.”
Çocuk, bu güvenli alanda büyüyerek yürümeye başladığında karar alma süreçleri de başlamaktadır. Tarhan, “Çocuk, yürümeye başladığı anda karar almayı öğreniyor ve bu süreç en çok oyun oynarken gerçekleşiyor. Hangi oyuncakla oynayacağına karar vermek zorunda kalıyor.” dedi.
Özgür İrade ve Karar Alma Süreci
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, insanın diğer canlılardan farklı olarak özgür irade fonksiyonuna sahip olduğunu vurguladı. “İnsan, bu özgür irade sayesinde kararlarını yalnızca temel ihtiyaçlarına göre değil; hayalleri, korkuları, beklentileri ve hırsları doğrultusunda da alıyor.” diye belirtti.
IQ Yükseldikçe Karar Verme Yeteneği Artıyor
Karar verme yeteneğinin bireyden bireye değiştiğini ifade eden Tarhan, “Beynimiz, karaciğerin safra üretimi gibi düşünce ve duygu üretiyor. IQ’su 70’in altında olan bireyler ortalama günde 300-500 kelime kullanırken, IQ’su yüksek olanlar 1000, 2000, hatta 5000 kelime üretebiliyor. Ancak bu, karar verme sürecini daha karmaşık hale getiriyor.” şeklinde konuştu.
OKB ve Karar Verme Bozukluğu
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) ile ilgili önemli bir bilgi veren Prof. Dr. Tarhan, “OKB hastaları genellikle karar vermekte zorlanırlar. Örneğin, bir hasta yarım saat banyoda ellerini yıkamakla meşguldür; temiz olup olmadığını sorgulamakta zorlanır.” dedi.
Beyin ve Deneyim Simülatörü
Sağlıklı bireylerin karar verirken beynin ön bölgesini deneyim simülatörü olarak kullandığını belirten Tarhan, “Aslında bu, beynimizden daha büyük bir yapının varlığına işaret ediyor; kuantum beyin. Beynimiz, geçmiş deneyimleri değerlendirerek öncelikleri belirliyor. Eğer öncelik piramidi varsa, birey kolaylıkla karar alabilir.” açıklamasında bulundu.
Karar Verirken Beklentileri Düşünmek Gerekir
Prof. Dr. Tarhan, karar verme sürecinde tek bir doğru olmadığını vurgulayarak, “Kişi, kısa vadeli sonuçları düşünmeli; orta ve uzun vadeli etkileri de göz önünde bulundurmalıdır. Bu kararın beni ne bekliyor sorusunu sormak önemlidir.” dedi.
Hatalar Büyümemizin Bir Parçasıdır
Bireylerin karar verirken hata yapabileceğini belirten Tarhan, “Hatalar, büyümemizin ve deneyim kazanmamızın bir parçasıdır. Hata yapmaktan korkmak, daha büyük hatalara yol açabilir.” şeklinde konuştu.
Mükemmel Olma Arzusu ve Kaçırılan Fırsatlar
Mükemmelliyetçiliğin olumsuz yönleri üzerine de değerlendirmelerde bulunan Tarhan, “Siyah-beyaz düşünce tarzına sahip olan kişiler, ya tamamen başarılı ya da tamamen başarısız olmayı düşünür. Bu kişiler, mükemmel olmaya çalışırken birçok fırsatı kaçırabilir.” dedi.
Sağlıklı Karar Vermenin Temeli: Kendini Tanımak
Sağlıklı karar verme sürecinin, bireyin öncelikle sorununu tüm yönleriyle anlaması ve kendini tanıması ile mümkün olduğunu belirten Tarhan, “Karar vermeden önce problemi tanımak, güçlü ve zayıf yönleri analiz etmek ve ardından veri toplamak önemlidir. Bu süreç, bireyin sadece kişisel hayatını değil, finansal kararlarını da etkiler.” diye ekledi.
