Plüton’un Gizemli Çokgen Yapıları ve Süblimleşme Süreci
Nasa’nın New Horizons (Yeni Ufuklar) adlı uzay aracı, 2015 yılında Plüton’un yakınından geçerek cüce gezegenin ayrıntılı görüntülerini elde etti. Bu görüntülerde, cüce gezegenin nitrojen buzlarıyla kaplı olan Sputnik Planitia adlı havzasında dikkat çeken gizemli şekiller belirdi. Araştırmalar, bu çokgen yapılarının genişliğinin yaklaşık 20 kilometre civarında olduğunu ortaya koydu. Ancak, bu ilginç şekillerin Güneş’ten oldukça uzakta bulunan bir gök cisminde nasıl oluştuğu sorusu hala cevapsız kalmıştı.
Son zamanlarda, Birleşik Krallık’taki Exeter Üniversitesi‘nden Adrien Morison liderliğindeki bir araştırma ekibi, karmaşık modelleme tekniklerini kullanarak Plüton’daki doğal süreçleri simüle etti. Bu çalışma, Nature adlı hakemli bilimsel dergide yayımlandı. Araştırmanın bulgularına göre, Sputnik Planitia’daki çokgen şekiller, havzadaki nitrojen buzunun doğrudan buharlaşması, yani katı halden gaz haline geçiş süreci olan süblimleşme ile ilişkilidir.
Morison, “Plüton, Güneş’ten uzak bir konumda yer almasına ve iç enerji kaynakları sınırlı olmasına rağmen, jeolojik açıdan hala aktif bir yapıya sahip” şeklinde belirtti. Plüton’un yüzey koşulları, atmosferinde gaz halindeki nitrojenin katı nitrojenle bir arada var olmasına olanak tanıyor. Bu sürecin, Sputnik Planitia’nın buzlu yüzeyini soğutması ve buz tabakasının içindeki ısı yayılımı (konveksiyon) sürecini desteklediği düşünülüyor.
Araştırmacılar, bu durumu dondurucuda uzun süre kalan buz küplerinin, ısı korunsa bile küçülmesi ve sonunda kaybolmasıyla karşılaştırıyor. Ayrıca, insan vücudunun terleme mekanizmasıyla da benzerlik taşıdığı ifade ediliyor. Araştırmanın ortak yazarı Stéphane Labrosse, “Yazın dışarı çıktığınızda vücudunuzdaki su çok hızlı bir şekilde buharlaşır ve bu aslında iyi bir serinletici etkisi yaratır. Biz de süblimleşmeyi aynı şekilde, yüzeyi soğutacak bir süreç olarak değerlendirdik” dedi.
Ekibin elde ettiği bulgular, Sputnik Planitia’daki süblimleşmenin yaklaşık 1-2 milyon yıl önce başladığını öngören iklim modelleriyle de uyumlu olduğunu belirtiyor. Morison, bu yeni çalışmanın çokgenlerin neden orada bulunduğuna dair modellemeye dayalı ilk açıklamayı sunduğunu vurguladı.
Kaynak: Independent Türkçe
