Uzmanlar, otizmli bireylerin rutinlerinin bozulmasının davranış problemlerine neden olabileceğini belirtiyor. Sokağa çıkma kısıtlamaları döneminde ailelerin ciddi zorluklarla karşılaştığını ifade eden uzmanlar, özellikle ilk hafta sonu uygulanan kısıtlamaların etkilerini vurguladı. Bu süreçte, ailelerin yaşadığı sorunları göz önünde bulundurarak sivil toplum kuruluşları, İçişleri Bakanlığı’na başvuruda bulundu ve ek bir genelge talep etti. Bu talep üzerine, İçişleri Bakanlığı özel gereksinimi olan çocuklar ve gençlerin ebeveyn veya bakıcıları ile park ve bahçelerde dolaşmalarına, aynı il sınırları içinde araçla seyahat etmelerine izin veren bir genelge çıkardı.
Uzmanlar, sağlık açısından önceliğin evde kalmak olduğunu vurgulayarak otizmli bireyleri koruma yollarını detaylandırdı. İzmir’de bir özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi müdürü olan Psikolog Ersin Sancak, otizmli bireylerin ve ailelerinin karantina sürecinde karşılaşabileceği zorlukları aktardı.
‘Her Yerden Bulaşabilir’
Psikolog Sancak, otizmli çocukların evde kalma sürecinin daha zorlu geçtiğini dile getirerek, “Otizm, üç yaşından önce başlayan nörogelişimsel bir sorundur. Otizmli çocukların genellikle sosyal ve iletişimsel problemleri bulunuyor. Ayrıca, tekrarlayan bazı davranışsal zorluklar da yaşayabilirler. Bu süreç, hepimiz için zor; ancak otizmli çocuklar için daha da zorlayıcı. Çocuklarımızın belirli rutinleri vardır ve bu rutinler bozulduğunda davranışsal problemler kaçınılmaz olarak ortaya çıkabilir. Otizmli çocuklarla çalışan dernekler, federasyonlar ve kurumlar, İçişleri Bakanlığı’na talepler ilettiler ve gerekli koşullar sağlandığında çocuklarımızın sokağa çıkma imkanı oluştu. Ancak öncelikli hedefimiz sokağa çıkmak değil; sonuçta bir virüs var ve her yerden bulaşabilir. Bu durumu önleyebilmenin tek yolu, çocukların hijyen kurallarına uymasıdır. Aile kontrolünde kısa süreli sokağa çıkmalara engel yok” dedi.
‘Sabırla ve Sakin Bir Şekilde…’
Psikolog Sancak, otizmli çocuklara salgından korunma yöntemlerini anlatmanın önemine değindi. Virüsü çocukların somut dünyasına indirgeyerek anlatmanın gerektiğini belirten Sancak, “Sağlık Bakanlığı tarafından önerilen korunma yollarını çocuklarımıza aktarmamız gerekiyor. Otizmli çocukların öğrenme biçimi diğer çocuklardan farklı olduğu için ailelerin bu konuda zorluk yaşadığını biliyoruz. Görünmeyen bir mikrop kaynağının yarattığı sorunları çocukların somut dünyasına indirgeyebilmek için ailelerin sürekli tekrarlayan anlatımlar yapması ve bazı davranışları sergilemesi gerekiyor. Bu tekrarlayan süreç ailelerimizi yorsa da, evde işler çığırından çıkabilir. Bunu önlemek için ailelerimizin sabırla ve sakin bir şekilde virüsten korunmayı anlatmaya devam etmesi önemlidir. Ayrıca, çocukların ellerini sık sık yıkamalarını sağlamalıyız” diye ekledi.
‘Kazanımlarını Kaybedebilirler’
Uzaktan eğitim sürecinden uzak kalan otizmli bireylerin, kazanılmış becerilerden uzaklaşma riskiyle karşı karşıya olduğunu belirten Sancak, ebeveynlerin desteği ile online eğitim programlarına katılmalarını tavsiye etti. Çocukların eğitim süreci hakkında şu şekilde konuştu: “Özel gereksinimi olan çocukların uzaktan eğitim yoluyla örgün eğitime tabi tutulması oldukça zordur. Hedefimiz, çocukların rehabilitasyon merkezlerine geri dönmesidir. Özellikle otizm, yaşam boyu devam eden bir durumdur. Bu süreci kesintiye uğratmak, çocukların kazanımlarını kaybetme riskini artırır. Biz de merkez olarak uygun gelişimsel özellikleri olan çocuklarla telefon veya görüntülü görüşmeler yapıyoruz. Devam eden eğitim programlarını ailelerimize gönderiyor ve evde eğitimlerine devam etmelerini öneriyoruz. Bu süreçte, ipin ucunu bırakmamamız gerekiyor.”
‘Kendisine Zarar Verebiliyor’
9 yaşındaki otizmli Hasan Ali’nin annesi Nilgün Elver (42), çocuğunun rutininin bozulmasıyla birlikte zaman zaman öfke nöbetleri geçirdiğini belirterek, “Oğlum Hasan Ali, 2. sınıfa gidiyor ama okullar kapalı. Uzun zamandır evden dışarı çıkmadık. Özel gereksinimi olan çocuklar, Türkiye Otizm Meclisi’nin çalışmaları sayesinde bir refakatçi ile sokağa çıkabiliyor; fakat dışarısı bizim için çok riskli. Hasan Ali maske takmak istemiyor. Gidebileceğimiz yerler park veya bahçe gibi alanlar, ancak hijyen açısından risk taşıdığı için çıkmıyoruz. Bu durum, tüm otizmli bireyler için geçerli. Belirli bir düzenleri vardı ve bu düzen bozulunca öfke nöbetleri baş gösteriyor. Kendilerine ve ailelerine zarar verebiliyorlar. Bazen durdurmakta zorlanıyoruz, sinirleniyor ve dışarı çıkmak istiyor” dedi.
Hasan Ali’nin babası Aydın Elver (51) ise, “Sokağa çıkma yasağı uygulandığında alınan karar ile çocukla sokağa çıkabiliyoruz ama bir kişi çocuğa eşlik edebiliyor. Bizim çocuklarımız genellikle hiperaktif, bu yüzden dışarıda bir kişinin başa çıkması oldukça zor. Elimizden kurtulup tehlikeli girişimlerde bulunabilirler. Bu nedenle genelgenin kapsamının genişletilmesi gerekli. Ayrıca, insanlar dışarıda olduğu sürece hastalık yayılmaya devam ediyor. Bizlerin de evde kalma süreci uzuyor. Hepimiz evde kalmalıyız ki bu süreci daha hızlı atlatalım” ifadelerini kullandı.
