Organik Tarım ve Önemi
Ekolojik döngü içerisinde doğaya uyumlu bir üretim modeli olan organik tarım, toprak, ekosistem ve insan sağlığını sürdüren bir üretim sistemi olarak tanımlanmaktadır. Biyolog Özlem Atabaş, Türkiye’de ‘organik’ kelimesinin sıklıkla suistimal edildiğine dikkat çekiyor. Özellikle, organik sertifikası bulunmayan birçok ürünün bu etiketle satıldığını vurgulayan Atabaş, “Adı ‘organik’ ile başlayan fakat gerçekte hiçbir organik ürünü bulunmayan e-ticaret siteleri, dükkanlar, pazarlar ve sosyal medya hesapları, yanıltıcı tanıtım ve satış yapmaktadır” şeklinde konuştu.
Organik Ürün Nedir?
Atabaş, organik ürünlerin tanımını yaparken şu bilgileri aktardı: “Organik ürün, hormon, genetik olarak modifiye edilmiş organizmalar (GDO), sağlığa zararlı tarım ilaçları, suni gübre, yapay kimyasallar, antibiyotikler ve koruyucular kullanılmadan üretilen sağlıklı ürünlerdir. Bir ürünün organik olarak üretilip pazarlanabilmesi için, T.C. Organik Tarım Kanunu ve Organik Tarım Yönetmeliği’ne uygun olarak üretilmesi gerekir. Ayrıca, Tarım Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş Organik Kontrol ve Sertifikasyon Kuruluşları tarafından denetlenmesi, laboratuvar analizlerinin yapılması ve izlenebilirlik sistemi ile her aşamasının kayıt altına alınıp belgelendirilmesi şarttır.”
Uluslararası Organik Tarım İlkeleri
Atabaş, dünya genelinde organik tarım hareketini bir çatı altında toplayan Uluslararası Organik Tarım Hareketleri Federasyonu (IFOAM) tarafından belirlenen organik tarımın uluslararası güvenilirliğini artıracak temel ilkeleri de hatırlattı:
- Sağlık: Toprak, bitki, hayvan ve insan sağlığının bütünlüğünü korumak.
- Ekoloji: Ekosistem ve döngülerine bağlı kalmak.
- Adalet: Ortak çevre ve yaşam fırsatlarında adalet sağlamak.
- Özen: Gelecek nesillerin refahı için sorumluluk almak ve çevreyi korumak.
Atabaş, “Benim için ‘organik’ sadece kendi sağlığımız için organik ürün tüketmek demek değil, aynı zamanda yaşam tarzımızı bu üretim sisteminin felsefi ve ahlaki yönüyle birleştirerek doğayla uyumlu bir bütün olmaktır” diyerek tüketicilere önemli mesajlar verdi.
Organik Gıda Tüketiminin Önemi
Organik gıda tüketiminin yalnızca insan sağlığı için değil, aynı zamanda doğaya uyumlu bir yaşam için de önemli olduğunu belirten Atabaş, tüketicilere çarpıcı sorular yöneltti:
- Bir gıdanın popüler beslenme akımları ve düşük maliyet kaygılarıyla yerelliğine ve biyoçeşitliliğine müdahale ediliyorsa,
- Yetiştirildiği bölgenin ekosistemi tahrip ediliyorsa,
- Tarım işçileri adaletsiz çalışma koşullarında çalışıyorsa,
- Uzak ülkelerden nakliye, soğutma ve ambalajlama işlemlerinde yüksek karbon ayak izi varsa,
O zaman o gıda teknik olarak organik kabul edilebilir ama ekolojik olabilir mi?
Organik ve Doğal Ürün Arasındaki Farklar
Organik gıdaların üretim aşamaları sadece bunlarla sınırlı kalmıyor. Pestisitler, herbisitler ve suni gübreler gibi tarım kimyasalları ile depolama sırasında yapılan ilaçlamalara da dikkat çeken Atabaş, şöyle devam etti: “Yediğimiz elmanın içinden çıkan bir kurtçuk, yeşillikler arasında gezen tırtıllar, bakliyatların bir süre kelebeklenmesi, işin doğasında vardır. Zehirli bir gıda yemektense minik bir kurtçukla elmamı seve seve paylaşmayı tercih ederim. Ancak unutmayalım ki elmanın kurtlu olması, suni gübre kullanılmadığı veya hormonsuz olduğu anlamına gelmez.”
Yanıltıcı Ürün Etiketleri
Ürün etiketlerinde yer alan ve tüketicileri yanıltan ifadelere de dikkat çeken Atabaş, “Bir ürünün ‘doğal, katkısız, hormonsuz, saf, köy ürünü, çiftlikten, ev yapımı, sağlıklı’ gibi ifadelerle pazarlanması, onun organik olduğu anlamına gelmez” uyarısında bulundu. Tüketicilere, “Eğer bir ürünü kendiniz yetiştirmiyorsanız mutlaka organik sertifikası olup olmadığına bakın” mesajını verdi.
Organik ve Konvansiyonel Gıdalar Arasındaki Farklar
Özlem Atabaş, organik üretim ve tüketimin yalnızca insanlar için değil, gezegenin sağlığı için de önemli olduğunu vurguladı. Organik ve organik olmayan (konvansiyonel) gıdalar arasındaki temel farkları ise şöyle sıraladı:
- Organik ürünlerin kokusu, aroması ve damakta bıraktığı gerçek tat, konvansiyonel ürünlerle karşılaştırılamaz. Ayrıca, koruyucu kullanılmadığı için organik gıdalar daha taze olma eğilimindedir.
- Bazı bilimsel çalışmalar, organik besinlerin konvansiyonel olarak yetiştirilen benzerlerinden daha fazla vitamin, mineral ve antioksidan içerdiğini göstermektedir. Kimyasallara karşı alerjisi olan bireylerde organik besinlerin tüketimi semptomları azaltmaktadır.
- Organik ürünler, pestisit, fungusit ve herbisit gibi zararlı kimyasalları içermez. GDO’lu tohum kullanılmaz ve bu kimyasalların gıda üzerindeki kalıntı riski büyüktür.
- Organik çiftçilik, çevre için daha faydalıdır; hava kirliliğini azaltır, su kaynaklarını korur, toprak kaymasını engeller ve toprak verimliliğini artırır.
- Organik çiftliklerin daha verimli topraklara sahip olduğu, daha az enerji kullandığı ve daha fazla karbon tutma eğiliminde olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
Türkiye’de Organik Gıda Güveni
Türkiye’de organik üretime olan güvenin oldukça düşük olduğunu belirten Atabaş, bu ürünlerin fiyat politikasının da tüketiciyi uzaklaştırdığını ifade etti. Bununla birlikte, konvansiyonel ürünlerin ‘fazla’ ucuz olduğunun altını çizen Atabaş, güvenli gıda tüketiminin bireysel sağlık giderlerini önemli ölçüde azaltacağını hatırlattı.
Atabaş, Türkiye’deki bir diğer sorunun, ülkemizde üretilen organik ürünlerin büyük bir kısmının yurt dışına ihraç edilmesi olduğunu vurguladı. Bu sorunun, iç piyasadaki satışların artmasıyla çözülebileceğini ifade eden Atabaş, “İç pazarda likidite gerçekten bizi aşan bir sorun” diyerek durumu değerlendirdi.
