Nüzhet Gökdoğan: Türkiye’nin İlk Kadın Gökbilimcisi
Nüzhet Gökdoğan, Google doodle çalışması ile yeniden gündeme geldi. Bu durum, Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan kimdir? sorusunu akıllara getirdi. Peki, Nüzhet Gökdoğan kimdir, nerelidir? İlk Türk astronom Nüzhet Gökdoğan kaç yaşında vefat etmiştir? İşte merak edilen detaylar…
Nüzhet Gökdoğan Kimdir?
Türkiye’nin ilk kadın gökbilimcisi olan Nüzhet Gökdoğan, 14 Ağustos 1910 tarihinde İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Eğitim hayatına Erenköy Kız Lisesi’nde yatılı olarak başlamış ve 1928 yılında buradan mezun olmuştur. Sonrasında burs kazanarak Fransa’ya gitmiş ve matematik ile fizik alanında eğitim almıştır. Astronomi alanına yönelmek isteyen Gökdoğan, 1932 yılında Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamlamış, ardından 1933 yılında Paris Üniversitesi’nde fizik öğrenimi görmüş ve Paris Gözlemevi’nde staj yapmıştır.
Paris Gözlemevi, Nüzhet Gökdoğan’a orada kalma teklifinde bulunmuştur; ancak Gökdoğan, yurda dönerek Kandilli Gözlemevi’nde çalışmak istemiştir. Fakat Kandilli Gözlemevi müdürü Fatin Gökmen, Gökdoğan’ı kadın olması sebebiyle reddetmiştir. Bu olumsuzluklara rağmen, Nüzhet Gökdoğan, 29 Ekim 1934 tarihinde İstanbul Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’ne doçent olarak atanmış ve böylece burada ilk kadın doçent unvanını kazanmıştır.
Daha sonra Yüksek Mühendis Mektebi (İstanbul Teknik Üniversitesi)’ne müderris muavini olarak atanmış ve buranın ilk kadın çalışanı olmuştur. Astronomi Enstitüsü’nün kurucusu Ord. Prof. Dr. F. Freundlich’in danışmanlığında doktora tezini hazırlamıştır. Hem yurtiçinde hem de yurtdışında çalışmalarını sürdüren Gökdoğan, 1954 yılında Fen Fakültesi Dekanlığına seçilmiş ve önemli katkılarda bulunmuştur.
Çalışmalarına devam eden Nüzhet Gökdoğan, yurt dışından Lyot filtresini alarak Türkiye’de Güneş gözlemlerinin kapsamını genişletmiştir. Astronomi alanındaki çalışmalarıyla birlikte, yurt içinde pek çok uluslararası Astronomi kongresi ve etkinliğinin düzenlenmesine öncülük etmiştir. Gökdoğan, yurt dışındaki gözlemevlerinin kapasitelerini bilmekte ve yurt içindeki yetersizliklerin farkındadır. 1997’de kurulan Ulusal Gözlemevi’nin kurulması fikrinin gündeme geldiği 1978’deki 2. Astronomi Kongresi’nde, Türkiye’de uluslararası nitelikli büyük bir gözlemevi kurulması gerektiğini vurgulamış ve bu fikri büyük bir ilgiyle karşılanmıştır.
Nüzhet Gökdoğan, 1948 yılında ünlü matematikçiler Cahit Arf, Mustafa İnan ve Nazım Terzioğlu ile birlikte Türk Matematik Derneği‘ni kurmuştur. Ayrıca, 1954 yılında kurulan Türk Astronomi Derneği‘nin de kurucuları arasında yer almış ve 1974 yılına kadar derneğin başkanlığını yürütmüştür. Bunun yanı sıra, diğer alanlarda uzmanlaşmış bilim kadınları ve akademisyenler olan Süreyya Ağaoğlu, Şevket Fazıla Giz, Remziye Hisar, Nebahat Karaorman, Müfide Küley, Türkan Rado, Pakize Tarzi ve Beraat Zeki Üngör ile birlikte Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği (TÜKD)‘ni kurmuştur.
Ayrıca, lise edebiyat ve fen sınıfları için Astronomi ve Spektroskopiye Giriş konusunda ders kitapları yazmış olan Nüzhet Gökdoğan, bilim dünyasında önemli bir miras bırakmıştır.
