Nüzhet Gökdoğan: Türkiye’nin İlk Kadın Astronomu
Nüzhet Gökdoğan, Google’ın doodle çalışması ile yeniden gündeme geldi. Çok sayıda kişi, Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan kimdir? sorusuna yanıt aramaya başladı. Peki, Nüzhet Gökdoğan kimdir, nerelidir? İlk Türk astronomu Nüzhet Gökdoğan ne zaman hayatını kaybetti? İşte Nüzhet Gökdoğan’ın hayatına dair merak edilenler…
Nüzhet Gökdoğan Kimdir?
Türkiye’nin ilk kadın gökbilimcisi olarak tarihe geçen Nüzhet Gökdoğan, 14 Ağustos 1910 tarihinde İstanbul’da dünyaya geldi. Eğitim hayatına Erenköy Kız Lisesi’nde yatılı olarak başlayan Gökdoğan, 1928 yılında buradan mezun oldu. Ardından, matematik ve fizik alanında burs kazanarak Fransa’ya gitti. Astronomi alanına yönelmek isteyen Gökdoğan, 1932 yılında Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamladı. 1933 yılında Paris Üniversitesi’nde fizik eğitimi aldı ve Paris Gözlemevi’nde staj yaptı. Paris Gözlemevi, Nüzhet Gökdoğan’a orada kalmasını önerdi; ancak o, yurda dönme kararı alarak Kandilli Gözlemevi’nde çalışmak üzere başvurdu. Ne yazık ki, Kandilli Gözlemevi müdürü Fatin Gökmen, onun kadın olması sebebiyle başvurusunu reddetti.
29 Ekim 1934’de İstanbul Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’ne doçent olarak atanan Nüzhet Gökdoğan, burada ilk kadın doçent unvanını kazandı. Daha sonra, Yüksek Mühendis Mektebi (İstanbul Teknik Üniversitesi)’ne müderris muavini olarak atanarak burada da ilk kadın çalışan oldu. Astronomi Enstitüsü’nün kurucusu Ord. Prof. Dr. F. Freundlich’in danışmanlığında doktora tezini hazırladı. Yurtiçi ve yurtdışındaki çeşitli çalışmalara katılan Gökdoğan, 1954 yılında Fen Fakültesi Dekanlığına seçildi.
Nüzhet Gökdoğan, uluslararası alanda önemli katkılar sağladı ve Türkiye’de Güneş gözlemlerinin kapsamını genişletmek için Lyot filtresi gibi yenilikler edindi. Astronomi çalışmalarını sürdürürken, Türkiye’de birçok uluslararası Astronomi kongresi ve etkinliği düzenlemeye öncülük etti. Yurt dışındaki gözlemevlerinin kapasitelerini takip ederken, yurtiçindeki yetersizlikleri de gözlemlemişti. 1997 yılında kurulan Ulusal Gözlemevi fikrinin gündeme geldiği 1978 tarihindeki 2. Astronomi Kongresi’nde, Türkiye’de uluslararası nitelikli ve büyük bir gözlemevi kurulması gerektiğini vurguladı ve bu öneri büyük ilgi gördü.
1948 yılında Cahit Arf, Mustafa İnan ve Nazım Terzioğlu gibi meslektaşları ile birlikte Türk Matematik Derneği’ni kurdu. 1954 yılında kurulan Türk Astronomi Derneği’nin de kurucuları arasında yer aldı ve 1974 yılına kadar başkanlığını yürüttü. Ayrıca, Süreyya Ağaoğlu, Şevket Fazıla Giz, Remziye Hisar, Nebahat Karaorman, Müfide Küley, Türkan Rado, Pakize Tarzi ve Beraat Zeki Üngör gibi önemli bilim kadınlarıyla birlikte Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği (TÜKD)’ni kurdu.
Nüzhet Gökdoğan, lise edebiyat ve fen sınıfları için Astronomi ve Spektroskopiye Giriş konulu ders kitapları yazarak genç kuşakların eğitimine de katkıda bulundu. Onun azmi ve çalışmaları, Türkiye’de bilimin gelişimine önemli katkılar sağladı ve pek çok kadına ilham kaynağı oldu.
