Nasa’nın Yenilikçi Görevi: Kutuplaşmış X-Işınları ile Süpernova Kalıntıları Üzerine Yenilikçi Araştırmalar
NASA’nın gerçekleştirdiği bir misyon, ilk defa kutuplaşmış X-ışınlarını kullanarak patlamış bir yıldızın derinliklerine dair eşsiz bir bakış açısı sundu. Bu araştırma, bilim insanlarına bir zamanlar devasa bir yıldızın radyoaktif kalıntılarına dair daha önce hiç görülmemiş bilgiler sağladı. Independent Türkçe’nin haberine göre, elde edilen bulgular, süpernova kalıntılarının, bilim insanlarının daha önceki gözlemlerine dayanan tahminlerinden çok daha karmaşık bir yapıya sahip olduğunu ortaya koyuyor.
NASA’nın İtalya Uzay Ajansı ile işbirliği içinde 2021 yılında başlattığı X-ışını Polarimetri Görüntüleme Kaşifi, kısaca IXPE, hassas polarize X-ışını dedektörlerini, 17. yüzyılın sonlarında süpernova olarak patlayan büyük bir yıldızdan geriye kalan parlayan gaz bulutu olan Cassiopeia A, diğer adıyla Cas A üzerinde kullandı. Cas A, yaklaşık 11 bin ışık yılı uzaklıkta bulunuyor ve bu bölge, IXPE’nin şubat ayında elde ettiği ilk görüntünün hedefi oldu. Ancak, bilim insanları şimdi bu süpernova kalıntısı üzerinde daha derinlemesine analizler gerçekleştiriyor.
Cas A’daki güçlü manyetik alanlar, yüksek enerjili parçacıkları yakalayarak onları neredeyse ışık hızına ulaştırıyor. Polarize X-ışınları, yani manyetik alan tarafından belirli bir yönde salınan X-ışını dalgaları, güçlü radyasyon yayarak dikkat çekiyor. Cas A, özellikle 1 gigahertz ve daha yüksek frekanslarda güçlü bir radyo dalgası yayıcısı olarak da biliniyor.
IXPE, uzay tabanlı ilk veya tek X-ışını gözlemevi olma özelliğine sahip değil. NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi, 20 yılı aşkın süredir X-ışını astronomisi üzerine çalışmalar yürütüyor; ancak IXPE, polarize X-ışınlarına karşı son derece hassas bir gözlemevi olma özelliğine sahip. Bilim insanları, X-ışınlarının polarizasyonunu ölçerek, kaynaklarındaki manyetik alanların yönü hakkında değerli bilgiler edinebilirler.
10 Işık Yılı Çapında Bir Yıldız Kalıntısı
IXPE’den elde edilen sonuçlar, X-ışınlarının Cas A’da radyo dalgaları üreten diğer manyetik alanlara dik değil, çoğunlukla onlarla aynı hizada bulunan manyetik alanlardan kaynaklandığını gösteriyor. Ayrıca, 10 ışık yılı çapındaki Cas A’nın kenarlarındaki manyetik alanların merkezden dışa doğru radyal olarak yönlendirildiği de belirlenmiştir. Araştırmacılar, tahmin ettiklerinden daha az derecede X-ışını polarizasyonu tespit ettiler.
Araştırmayı yürüten Amsterdam Üniversitesi’nden astrofizikçi Jacco Vink, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, “Bu IXPE sonuçları beklediğimiz gibi değildi; ancak bilim insanları olarak şaşırmayı seviyoruz” dedi. Vink, “X-ışını ışığının daha küçük bir yüzdesinin polarize olması, Cas A’nın oldukça ilginç ve daha önce tespit edilmemiş bir özelliği” diye ekledi.
Cas A gözlemleri, evrenin gördüğü en büyük patlamalardan bazıları olan süpernova kalıntılarının olağanüstü, yüksek enerjili fiziğine dair daha fazla bilgi edinmek için bir fırsat sunuyor. Amsterdam Üniversitesi’nden gökbilimci Dmitry Prokhorov, “Bu sonuçlar, elektronları inanılmaz yüksek enerjilere hızlandırmak için gerekli ortamın eşsiz bir görünümünü sunuyor” dedi. Prokhorov, “Bu dedektiflik hikayesinin henüz başında olsak da şu ana kadar IXPE verileri, izini sürebilmemiz için yeni ipuçları sağlıyor” şeklinde konuştu.
