Narsisistik Kişilik Bozukluğu: Gerçekler ve Mitler
Toplumda sıkça karşılaşılan ve çoğu zaman yanlış anlaşılan bir terim olan ‘narsisistik kişilik bozukluğu’, aslında herkesin sahip olabileceği bir özellik değildir. Bu bozukluğa sahip bireyler, benmerkezci olmanın en uç noktasında yer alırlar. Bu benmerkezcilik, kişinin kendini mükemmel, üstün ve her zaman ayrıcalıklı bir konumda görmesi olarak tanımlanabilir. Narsistik kişilik bozukluğu olan insanlar, başkalarının düşüncelerine ve duygularına duyarsızdırlar ve sürekli olarak kendilerini ön plana çıkarmak için çabalarlar. Bu kişiler genellikle empati kurmakta zorluk çeker ve başkalarının duygularını anlamaya çalışmazlar.
Kelimenin Kökeni: Yunan Mitolojisi
Narsizm terimi, Yunan mitolojisinde yer alan Narkissos adlı bir kahramandan gelmektedir. Narkissos, kendine aşık olanları umursamadan, onları karşılıksız bırakan ve son derece güzel bir peri kızı olan Ekho’ya ilgi göstermeyen bir figürdür. Ekho, Narkissos’a ilk görüşte aşık olur; ancak Narkissos, bu sevgiye karşılık vermez ve peri kızının yanından uzaklaşır. Bu durum, Ekho’nun günden güne eriyerek kara sevda ile içine kapanmasına ve sonunda ölmesine neden olur. Onun geride kalan sesi, kayalarda yankılanarak ‘eko’ olarak adlandırılır. Tanrılar, bu duruma öfkelenir ve Narkissos’u cezalandırmaya karar verir. Bir gün, avlanırken susayan Narkissos, bir nehir kenarına gelir. Su içmek için eğildiğinde, sudaki yansımasıyla karşılaşır ve kendi güzelliğine aşık olur. Bu aşkla birlikte, günden güne erimeye başlar ve sonunda orada hayatını kaybeder. Ölümünden sonra, vücudu nergis çiçeklerine dönüşür.
Freud’un Narsizm Tanımı
Psychoanaliz kuramının öncüsü Sigmund Freud, narsizmi “dış dünyadan soyutlanmış libidonun (cinsel enerji) egoya (ben) yönlendirilmesi” şeklinde tanımlamıştır. Bu durum, libidonun büyük bir depoda toplanması gibi, egoda yoğunlaşması ve sonrasında nesnelere yönlendirilmesi, ancak kolaylıkla tekrar egoya geri dönmesi anlamına gelir. Bebeklik döneminde dış dünya ile ilişki kuramayan bireyler, gerçek bir narsisizm durumu içerisindedir. Bebek, nesneleri “ben olmayan nesneler” olarak algılamayı öğrenene kadar, dış dünyaya ilgi duymaz; bu süreç aylar alabilir. Bebek için tek gerçeklik, kendisidir; acıkması, susaması ve üşümesi, onun için en önemli olgulardır. Bu durum ‘birincil narsisizm’ olarak adlandırılır. Bebek büyüdükçe dış dünya ile ilişkisi artar ve dış dünya kurallarını öğrenir. Libido nesnelere yönlendirilmeye başlar; nesne sevgisi ve nesnel düşünce ön plana çıkar. Ancak insan, libidosuna nesne bulsa da bir ölçüde narsisistik kalır; bu duruma “ikincil narsisizm” denir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Olan Bireyler: ‘Tek’ Olma İhtiyacı
Narsistik kişilik bozukluğu bulunan kişiler, başkalarının düşünce veya isteklerine gereken ilgiyi gösteremeyen bireylerdir. Hedeflerine ulaşamadıklarında ya da yeterli ilgiyi göremediklerinde, Narkissos’un başına gelenlerle benzer bir şekilde erirler ve çökerler. Bu bireyler, başkalarının haklarına saygı göstermeden, gerçeklerle bağdaşmasa bile kendilerini haklı çıkarmak isterler. Kendilerini başkalarının yerine koyamaz ve başkalarını anlama çabası içinde olmazlar. Sanki her şey sadece onların varlığı için mevcuttur ve her şeyin kendi amaçlarına hizmet etmesi gerektiği düşüncesindedirler. Başkalarının fikirleri ve hareketleri, yalnızca kendi yararlarına hizmet ediyorsa değerlidir; aksi takdirde bu düşünceler tahammül edilemez. Bu tür kişiler, gerçeklerle bağdaşmayan, başkalarının zararına olan, yalnızca kendi çıkarlarına uygun plan ve hedeflere ulaşamadıklarında öfkeye kapılır, saldırganlaşır ve ağır psikotik durumlara girebilirler.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Tedavisi
Narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler için psikoterapi desteği almak oldukça zorlayıcıdır; çünkü bu bireyler kendilerini mükemmel olarak görürler ve hata yapmadıklarına inanırlar. Tedaviye başlarken, kendilerine olan özgüvenlerini yeniden kazanmak ve başkalarını etkileme yeteneklerini geliştirmek için destek arayışında bulunurlar. Eğer bu beklentileri karşılanmazsa, terapiyi bırakma eğilimindedirler. Bu nedenle, narsist bir hastanın terapi sürecine bağlanması için ilk aşamada beklentilerini belirli bir seviyede karşılamak önemlidir. Psikoterapinin temel amacı, hastanın diğerlerine bakış açısını değiştirmek, empati geliştirmesini sağlamak ve tedavi sürecinden sonra bu becerilerini sürdürebilmesidir.
