Mübarek Üç Aylar ve Recep Ayı
Mübarek üç aylar, İslam dininde özel bir öneme sahip olan Receb, Şaban ve Ramazan aylarını kapsamaktadır. Receb ayının ilk gecesi, 1 Ocağı 2 Ocağa bağlayan gece olarak kabul edilir. Bu özel gecede, müslüman toplumlar tarafından “Regaib Kandili” olarak bilinen bir kutlama yapılmaktadır. Hadis âlimleri, bu gecenin “regaib” olarak adlandırılmasının yanı sıra, bu gecede kılınması âdet haline gelen regaib namazı hakkında rivayetlerin zayıf olduğunu belirtmektedir. Bununla birlikte, İbnü’s-Salâh ve Ali el-Kārî gibi âlimler, bu geceyi vesile kılarak ibadet, dua, zikir ve hayırlı işler yapmanın faydalı olduğunu vurgulamaktadır.
Receb ayında kutlanan diğer önemli gecelerden biri de Mi‘rac gecesidir. Mi‘rac hadisesinin tarihi hakkında farklı rivayetler bulunmasına karşın, müslümanların çoğunluğu Mi‘rac’ı Receb ayının 27. gecesinde kutlamaktadır.
Recep Ayı Nedir?
Recep kelimesi, sözlükte “korkmak; saygı duymak, tâzim göstermek” anlamlarına gelen “recb” kökünden türemiştir. Bu kelime, saygı duyulan ve savaşmanın haram kabul edildiği dört aydan birinin adı olup, dinî gelenekte önemli bir yer tutan üç ayların ilki olarak öne çıkar. Câhiliye döneminde, Receb ayı boyunca savaştan ve baskınlardan uzak durulur, özellikle ayın ilk on gününde oruç tutulur, umre ziyaretleri yapılır ve putlardan oluşan tanrılara “atîre” veya “recebiyye” adı verilen kurbanlar sunulurdu.
Receb ayı, Arab-ı bâide döneminde “hevber”, Arab-ı âribe döneminde ise “esamm” (sağır) olarak adlandırılmıştır. Bu ayda kan dökülmesi, mala ve ırza dokunulması yasak olduğu için, kavga ve silah seslerinin duyulmadığı bir dönem olduğu için bu isimler verilmiştir. Arapların Mudar kolundan olan Kureyş gibi kabilelerin Receb ayına diğer kabilelerden daha fazla saygı göstermesi nedeniyle, Hz. Peygamber’in bir hadisinde de geçtiği üzere bu aya “receb-i Mudar” denilmiştir. Ayrıca, haram aylardan üçü (Zilkade, Zilhicce, Muharrem) peş peşe geldiği için “serd” (birbirini takip eden) olarak adlandırılırken, Receb ayı tek olduğu için “ferd” (münferid) olarak anılmaktadır.
Recep Ayı İbadetleri
Receb ayında yapılan bazı ibadet ve uygulamalar, âlimler arasında tartışmalara neden olmuştur. Bu görüş ayrılıklarının temelinde, âlimlerin zayıf da olsa bu tür rivayetlerle nâfile ibadetlerin yapılması konusunda farklı görüşleri ve bid‘at kavramı karşısındaki tutumları yatmaktadır. Receb ayına özgü ibadetler içinde en çok tartışılan konulardan biri, bu ayda oruç tutma meselesidir. Genel olarak, belirli günler dışında her zaman oruç tutulabileceği ve haram aylardan biri olarak Receb ayının bir özelliği olduğu kabul edilmektedir. Nitekim, haram aylarda oruç tutmayı teşvik eden hadisler de bulunmaktadır (Ebû Dâvûd, “Ṣavm”, 55; İbn Mâce, “Ṣıyâm”, 43).
İbn Ömer ve Hasan-ı Basrî gibi sahâbî ve tâbiîlerin haram ayların tamamında oruç tuttukları rivayet edilmektedir. Hz. Peygamber’in Receb ayında oruç tutmayı yasakladığı yönündeki hadis (İbn Mâce, “Ṣıyâm”, 43) senedindeki zayıflık nedeniyle, bu genel hükmü tahsis edici nitelikte görülmemektedir. Bu nedenle, bazı âlimler konuyla ilgili zayıf rivayetlerin birbirini desteklediğini ve nâfile ibadetler konusunda bu tür hadislere dayanmanın câiz olduğunu savunarak, Receb ayında oruç tutmayı müstehap saymaktadır.
Buna karşılık, bazı âlimler Câhiliye döneminde olduğu gibi Ramazan ayını gölgede bırakacak şekilde Receb ayına özel bir kutsiyet atfedilmesi ve halkın bunu zorunlu bir ibadet olarak algılaması endişesiyle bu ayda oruç tutmayı sakıncalı görmüşlerdir. Bu âlimler, görüşlerini Hz. Ebû Bekir, Ömer, İbn Abbas ve İbn Ömer gibi sahâbîlerin söz ve uygulamalarıyla desteklemeye çalışmaktadırlar. Bazı âlimler ise özellikle Receb ayının tamamını oruçlu geçirmeyi hoş karşılamamış, birkaç gün oruca ara verilmesini veya bu ayla birlikte başka bir ayda da oruç tutulmasını tavsiye etmişlerdir. İbn Abbas ve İbn Ömer’in de bu şekilde davrandığına dair rivayetler bulunmaktadır.
