Sanat tarihçisi Hayri Fehmi Yılmaz, Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah Sultan adına inşa edilen Üsküdar ve Edirnekapı’daki iki Mihrimah Sultan Camii’nin ilginç hikayesini paylaşıyor.
Roma, Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu’na yüzyıllarca başkentlik yapmış olan İstanbul’da, Üsküdar ve Edirnekapı’da Mihrimah Sultan adını taşıyan iki muazzam cami bulunmaktadır. Bu camiler, Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah Sultan için ünlü mimar Mimar Sinan tarafından inşa edilmiştir. Mihrimah Sultan’ın hayatı ve bu camilerin ardındaki hikayeler, tarih boyunca birçok tartışmaya ve meraka sebep olmuştur.
Hayri Fehmi Yılmaz, Mihrimah Sultan hakkında şu bilgileri veriyor:
“Mihrimah Sultan, Osmanlı tarihinin en ünlü hükümdarlarından biri olan Kanuni Sultan Süleyman’ın sevgili eşi Hürrem Sultan ile olan biricik kızıdır. Osmanlı tarihinde en çok tanınan ve anılan sultanlardan biridir. Padişahların kızları, hanedan için önemli bir yere sahiptir. Kanuni döneminde Mihrimah Sultan tek kız olarak büyüdüğü için oldukça güçlü bir konumdaydı. Osmanlı tarihinin en etkili kadınlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Babası tarafından kendisine tahsis edilen büyük gelir kaynaklarıyla zenginleşti. Daha sonra, kardeşinden ve yeğeninden de miraslar aldı. Rüstem Paşa ile evlenmesi, kendisini daha da zengin kıldı; çünkü Rüstem Paşa, Osmanlı tarihinin en zengin sadrazamlarından biriydi. Rüstem Paşa’nın vefatından sonra tüm serveti Mihrimah Sultan’a kaldı. Bu nedenle, Osmanlı tarihinin en zengin kadınlarından biri olarak tanınmaktadır.”
Hayri Fehmi Yılmaz, Mihrimah Sultan’ın gücünü ve camilerin inşasını şöyle aktarıyor:
“Mihrimah Sultan, babası Kanuni Sultan Süleyman döneminde büyük bir etkiye sahipti. Üsküdar’daki camiyi de bu dönemde kendi adına inşa ettirmiştir. O zamanlar 20’li yaşlarındaydı. Aile, çok büyük bir acı yaşamıştı; Hürrem Sultan ve Kanuni, sevgili oğulları Şehzade Mehmed’i kaybetmişlerdi. Şehzade Mehmed’in anısına Saraçhane’de bir külliye inşa edilmiştir. 1544-1548 yılları arasında, işte bu dönemde Mihrimah Sultan için İstanbul’da büyük bir inşaat projesine başlandı. Üsküdar’da, oldukça elverişli bir konumda cami, medrese, kervansaray ve sıbyan mektebi inşa edilmiştir. Bu yapı, Osmanlı mimarisi açısından son derece önemlidir. İlk defa bir kadın sultan için bu kadar büyük bir yapı inşa edilmektedir. Daha önce yaptırılan yapılar genellikle küçük mescitlerdi. Osmanlı padişahlarının camilerinde yer alan bazı mimari unsurlar burada da kullanılmıştır. Örneğin, birden fazla minare inşa edilmesi sadece padişahlara özgü bir durumdur. Bu konuda yazılı bir kayıt bulunmamakla birlikte, Osmanlı mimarisine bakıldığında, yalnızca padişahların birden fazla minareli cami yapma hakkı olduğu görülmektedir. Mihrimah Sultan’a burada böyle bir cami inşa etme izni verildi. Şehzade Mehmed için yapılan cami de çifte minarelidir. Kanuni’nin eşi Hürrem Sultan için yaptırdığı cami ise tek minarelidir.”
“Mihrimah Sultan, 40’lı yaşlarında, yaklaşık 20 yıl sonra ikinci bir cami inşa ettirmek istedi. Bu sefer izni babasından almıştı. Kanuni, ona bu izni verdi. Ancak o dönemde bazı sıkıntılar yaşandı. Mihrimah’ın eşi Rüstem Paşa, Kara Ahmet Paşa ile iyi anlaşmıyordu. Edirnekapı’da, kendi adını taşıyacak ikinci cami için inşaat alanları edinmişti. Kara Ahmet Paşa’ya Topkapı içinden bir arazi verildi ve orada kendi külliyesini inşa ettirdi. Mihrimah Sultan, Edirnekapı’da kendi adını taşıyacak ikinci caminin inşaatına başladı. İzinler, Kanuni döneminde alındı ama inşaat II. Selim döneminde tamamlanabildi. II. Selim ile ablası arasındaki ilişkilerin pek iyi olmadığı dönem kaynaklarında yer almaktadır; çünkü ablası, şehzadeler arasındaki iktidar mücadelesinde diğer kardeşi Şehzade Bayezid’i destekliyordu. Hürrem Sultan da onu destekliyordu. Ancak Selim, bu durumlardan sıyrılarak tahta geçti.
Mihrimah Sultan, güçlü insanlarla olan ilişkilerinde oldukça başarılıydı. Kardeşiyle ilişkileri bozuk olduğu için Edirnekapı’daki cami için çifte minare düşünülüyordu. Babasından bu konuda izin almıştı; ancak kardeşi bu izni devam ettirmediği için yapı tek minareli olarak tamamlandı. Şehirdeki en iddialı projelerden biri olarak kayda geçti. Gerçekten de Osmanlı mimarisinde heyecan uyandıran yapılardan biridir.”
