Mars’ta Chandler Yalpası Keşfi
Hakemli bilim dergisi Geophysical Research Letters‘ta yayımlanan son araştırmalar, Dünya’da gözlemlenen ve Chandler yalpası olarak bilinen sallanma hareketinin Mars’ta da yaşandığını ortaya koydu. Bu fenomen, 1810 yılında bilim insanı Seth Chandler tarafından keşfedilmiş olup, onun adıyla anılmaktadır. Chandler yalpası, bir gezegenin tamamen küresel olmaması durumunda, kendi etrafında dönerken yaşadığı sallanma hareketidir. Bu durum, gezegenin dönüşünü etkileyerek, hızının azalmasıyla birlikte bir topaç gibi sallanmasına neden olur.
Özellikle Independent Türkçe‘nin aktardığına göre, Amerikan Jeofizik Birliği’nin haber blogu Eos, Mars’ın hareketini inceleyen bilim insanlarının, Kızıl Gezegen’in belirli bir döngü içerisinde yaklaşık 10 santimetre kadar sallandığını gösterdiğini bildirdi. Yapılan araştırmalar, Mars’ın kutuplarının yaklaşık 207 günde bir dönme ekseninden 10 santimetre uzaklaştığını ortaya koydu.
Araştırmanın Detayları
Makalede yer alan araştırmacılar, bu bulguların nasıl elde edildiğini şu şekilde açıkladılar: Kutupların hareketi, Mars Odyssey, Mars Reconnaissance Orbiter ve Mars Global Surveyor isimli uzay araçlarının radyo takibi gözlemleriyle belirlenmiştir. Chandler yalpasının tespiti, yalpalamanın gerçekleştiği periyoda yakın zaman aralıklarında mantodaki enerji dağılımını anlamamıza yardımcı olacaktır.
- Dünya’da gözlemlenen Chandler yalpası, gezegenin kutuplarının merkezden 3 ila 6 metre uzaklaşmasıyla sonuçlanmakta ve bu hareket yaklaşık 433 günlük bir döngü içinde tekrar etmektedir.
- Bilim insanları bu yalpalamanın kökenlerini tam olarak anlamış değillerdir, ancak teorik olarak zamanla azalması gerektiği düşünülmektedir.
- Dünya’nın kalın bir okyanus ve atmosfer tabakası bulunması, okyanus tabanındaki ve atmosferdeki basınç dalgalanmaları nedeniyle bu hareketin devam etmesine olanak tanımaktadır.
Öte yandan, Mars’taki durum tam anlamıyla farklıdır. Zira Mars, Dünya’daki bu özelliklere sahip değildir. Mars’ta tespit edilen yalpalama, Dünya’dakinden çok daha hafif olsa da, gezegende bu yalpalamanın sürmesine neden olacak hareketli bir yüzey okyanusu bulunmamaktadır. Ancak, Mars’ın da daha ince bir atmosfere sahip olduğu unutulmamalıdır. Uzmanlar, bu atmosferdeki basıncın, yalpanın sürmesini sağladığından şüphelenmektedir. Ayrıca, hareketin bir süre sonra ortadan kalkması da mümkün ancak bunun ne zaman gerçekleşeceği henüz belirsizdir.
Uzmanların Görüşleri
California Üniversitesi, Santa Cruz’dan gezegen bilimci Francis Nimmo, bu bulguları şu şekilde yorumlamaktadır: “Bunu tespit edebilmeleri gerçekten çok şaşırtıcı. Böyle net verilerle oluşturulan büyük bir temelle neler yapabileceğinizi kanıtlıyor.”
