Mars’ın Jeolojisi ve Yeni Araştırmalar
Dünya ile karşılaştırıldığında Mars, jeolojik açıdan ölü bir gezegen olarak nitelendirilmektedir. Mars, Dünya gibi bir manyetik alan oluşturan sıvı demir çekirdeğe sahip değildir ve aktif levha tektoniği de bulunmamaktadır. Kızıl Gezegen’in kabuğu, Dünya’nın aksine, gezegenin dış yüzeyine doğru katlanmamış ve milyarlarca yıl süren bir katlanma sürecinden geçmemiştir.
‘Elde Edilen Kanıtlar Sonucunda’ bilim insanları, uzun bir süre boyunca Mars kabuğunun, yani gezegenin en dış katmanının oldukça basit yapıda olduğunu ve Dünya’nın kabuğu kadar çeşitlilik göstermediğini düşünmüşlerdir. Ancak, Geophysical Research Letters dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, göktaşı çarpmalarından elde edilen kanıtlar ışığında, Mars yüzeyinin altının beklenildiği kadar basit olmadığını öne sürmektedir.
İowa Üniversitesi Dünya ve Çevre Bilimleri’nde doktor öğretim üyesi ve çalışmanın yazışmadan sorumlu yazarı olan Valerie Payré, Mars’ın yüzeyinin bazaltik kayaçlardan, yani erimiş lavdan oluştuğunu belirtmektedir. Ancak araştırmacılar, yüzeyin kilometrelerce altında meteor çarpmaları sonucu ortaya çıkan materyallerde daha yüksek yoğunlukta silikon bulmuşlardır. Normalde bazaltik kayaçlarda bu kadar yüksek miktarda silikon bulunmamalıdır.
Dr. Payré, bu konuyla ilgili yaptığı açıklamada, “Bileşimde daha fazla çakmaktaşı var; bu da kayaların bazalt değil, bileşim açısından daha gelişmiş bir yapıda olduğunu gösteriyor” ifadelerini kullanmıştır. Bu durum, Mars’ta oluşmuş kabuğun kesinlikle daha karmaşık olduğunu ortaya koymaktadır. Yani, bu araştırma, Mars’ın jeolojik geçmişini ve bunun özellikle Dünya’nın kabuğunun ilk oluşum biçimi üzerindeki etkilerini anlamak açısından önemli bir buluştur.
Dr. Payré ve meslektaşları, NASA’nın Mars Keşif Yörünge Aracı’nın çektiği görüntülerden faydalanarak Mars’ın güney yarım küresindeki dokuz noktada (çarpma kraterleri ve yüzeydeki diğer çatlaklar veya kırıklar) yüksek silikon yoğunlukları tespit etmişlerdir.
Bilim insanları, Mars’ın yaklaşık 4,5 milyar yıl önce, uzaydaki devasa kayalık cisimler arasındaki çarpışmalar sonucunda oluştuğuna inanmaktadır. Bu tür bir çarpışma, gezegeni sıvı bir magma denizi haline getirmiştir; nihayetinde üzerinde ince bir kabuk oluşmuştur. Eğer Mars’ın bir kısmı, bu çarpışmadan sonra katı kalmışsa, yani magma okyanusu içindeki adacıklar halinde kalmışsa, bu durum kabuğun bazaltikten ziyade silikon yoğunluğuna sahip alanlarını açıklayabilir.
Araştırmacılar, bu dokuz bölgedeki kabuğu 4,2 milyar yıla tarihlendirmiştir ki bu, şimdiye kadar Mars’ta tespit edilen en eski kabuk olarak kaydedilmiştir. Dr. Payré, “Yüzeydeki keşif araçları, bazaltikten ziyade silisyumlu kayalar gözlemledi” diyerek durumun önemine dikkat çekmiştir. Bu nedenle, kabuğun daha silisyumlu olabileceğine dair tartışmalar mevcuttu. Ancak, erken kabuğun nasıl oluştuğu veya kaç yaşında olduğu konusunda hala belirsizlikler bulunmaktadır ve bu durum hala bir tür gizem olarak kalmaktadır.
Mars’ın kabuğunu incelemek, bilim insanlarının Dünya’nın kadim geçmişinde nasıl oluştuğunu daha iyi anlamalarına yardımcı olabilir. Gezegenimiz jeolojik açıdan aktif olduğu için, en eski kabuğun büyük bir kısmı, tektonik plakaların birleştiği dalma bölgelerinde gezegenin iç kısımlarına geri dalarak süreç yeniden başlatılmaktadır. Dr. Payré, “Gezegenimizin kabuğunu başlangıcından beri tanımıyoruz; yaşamın ilk ne zaman ortaya çıktığını bile bilmiyoruz” demektedir.
Pek çok araştırmacı, bu iki durumun bağlantılı olabileceğini düşünmektedir. Dolayısıyla, uzun zaman önce kabuğun neye benzediğini anlamak, gezegenimizin tüm evrimini kavramamıza yardımcı olabilir.
