Mamografi ve Meme Sağlığı Üzerine Bilgiler
Mamografi raporlarında sıkça karşılaşılan ‘kategori sıfır’ ifadesi, doktorların artık mamografi yanında birçok kadından ultrason istemesi, kadınlar arasında kafa karışıklığına yol açmaktadır. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Kağan Kocatepe, bu konuda merak edilen tüm soruları yanıtladı.
MEME KANSERİNE BAĞLI ÖLÜM RİSKİNİ %20-70 ORANINDA AZALTIYOR
1- Mamografi Kimler İçin Gerekli?
Meme kanseri, kadınlar arasında en sık görülen kanser türlerinden biridir. Ülkeden ülkeye değişen istatistikler bulunsa da, genel olarak kadınlarda kansere bağlı ölümler arasında meme kanseri, akciğer kanserinden sonra ikinci sırada yer almaktadır. Mamografinin düzenli olarak yapılması, meme kanserinin erken tanınmasını sağlayarak, hastalığa bağlı ölüm riskini %20-70 oranında azaltmaktadır. Günümüzde, risk faktörü taşımayan kadınlar için mamografiye 40 yaşında başlanması, 50 yaşına kadar 2 yılda bir, daha sonra ise yıllık olarak uygulanması önerilmektedir.
2- 40 Yaş Altındaki Kadınlar için Mamografi Gerekli mi?
30-40 yaş aralığındaki kadınlarda, meme dokusunun yoğunluğu nedeniyle görüntülemenin zor olması ve meme kanserinin görülme olasılığının oldukça düşük olması sebebiyle, bu yaş grubuna rutin mamografi önerilmemektedir. Genç kadınlarda meme dokusundaki sorunlar genellikle fiziksel muayene ve meme ultrasonografisi ile değerlendirilir. Mamografi sonuçları ‘normal’ olarak rapor edildiğinde, gerçekten bir sorun olmama ihtimali %90’lara ulaşmaktadır, bu da mamografinin ne kadar etkili bir tarama testi olduğunu göstermektedir. Ailesinde meme kanseri öyküsü bulunan ya da çeşitli risk faktörleri taşıyan kadınlarda ise mamografi, genel cerrahi uzmanının belirlediği takvim doğrultusunda yapılır.
3- Mamografi Riskli Bir İşlem mi?
Mamografi işlemi sırasında belli bir miktarda radyasyona maruz kalınsa da, bu dozun erken tanı açısından önemi düşünüldüğünde, alınan radyasyon miktarının ihmal edilebilecek kadar düşük olduğu söylenebilir. İşlem sırasında meme dokusunun sıkıştırılması bazı kadınlarda ağrıya neden olabilmektedir. Meme protezi olan kadınlarda ise bu basınçla protezin patlama riski bulunduğundan, mamografi yerine meme MR’ı tercih edilmektedir. Meme kistlerinde yırtılma ya da memede hematom (kan birikimi) gibi durumlar ise oldukça nadirdir.
4- Kategori 0 Nedir?
Son zamanlarda mamografi raporlarında karşılaşılan ‘kategori 0’ ifadesi, birçok kadının panik yaşamasına neden olmaktadır. Kategori 0, kanser şüphesinin net olarak ortadan kaldırılması için ek görüntüleme yöntemlerinin gerekliliğini belirtir (meme ultrasonu veya meme MR). Bu durum, en çok stres yaratan ibarelerden biridir. Ancak çoğu durumda, ek inceleme yapıldıktan sonra radyolog, durumu ‘normal meme bulguları’ şeklinde raporlayabilmektedir. Günümüzde mamografi sıklıkla aynı seansta veya birkaç gün arayla mamografi ve meme ultrasonografisi ile birlikte yapılmaktadır. Kategori 0 gördüğünüzde endişelenmenize gerek yoktur.
BIRADS Sınıflandırması:
- Kategori 0: Ek görüntüleme yöntemleri gerektirir.
- Kategori 1: Normal meme dokusu bulguları – rutin takip.
- Kategori 2: Bulgular selim tabiatlıdır – rutin takip.
- Kategori 3: Bulgular büyük olasılıkla selim tabiatlıdır – 6 ay sonra kontrol.
- Kategori 4: Kansere işaret eden bulgular – biyopsi önerilir.
- Kategori 5: Kanser olasılığı son derece yüksek bulgular – biyopsi.
- Kategori 6: Biyopsi ile tanısı kesinleşmiş hastaların bulguları – tedavi sonrası takip.
5- Mamografi ve Ultrason İlişkisi
Günümüzde çoğu durumda mamografi ve meme ultrasonografisi bir arada uygulanmaktadır. Bu durumun en önemli nedeni, meme ultrasonografisinin meme dokusundaki kistik ve solid (katı) oluşumları birbirinden net bir şekilde ayırabilme yeteneğidir. Meme kanseri, check-up taramaları ile tespit edilen kanser türleri arasında artış göstermektedir. Ancak bu artış, erken evrelerde yakalanan vakaların sayısındaki artıştan kaynaklanmaktadır. Erken tanı ile birlikte, meme kanseri sağ kalım oranları büyük ölçüde artmaktadır. Türkiye’de her 8 kadından biri meme kanserine yakalanma riski taşımaktadır ve yılda yaklaşık 20 bin kadına meme kanseri teşhisi konulmaktadır. Tarama programlarının daha etkin hale gelmesi, erken tanı alan vakaların oranını artırmakta ve sağ kalım oranlarını yükseltmektedir.
6- Mamografi Hakkında Bilinmesi Gerekenler
- İlk hafta içerisinde yapılmalıdır: Mamografi, adet döngüsünün en uygun döneminde, adet kanamasının başladığı ilk hafta içinde yapılmalıdır.
- Özel bir röntgen cihazı kullanılır: Mamografi, mamografi cihazı adı verilen özel bir röntgen cihazıyla, her iki memenin sıkıştırılmasıyla elde edilen filmlerden oluşur.
- Daha iyi görüntüler için sıkıştırma yapılır: Meme dokusunun sıkıştırılması, daha nitelikli görüntü elde etmek ve alınan radyasyon dozunu en düşük seviyeye indirmek içindir.
- Önceki görüntüler önemlidir: Radyoloji uzmanı, değerlendirme yaparken genellikle önceki yıllardaki görüntüleri de dikkate alır. Bu nedenle mamografi filmlerinin düzenli olarak saklanması önemlidir.
- Meme protezi olanlar için MR tercih edilir: Meme protezi olan kadınlarda mamografi ile görüntü elde etmek zordur, bu durumlarda inceleme genellikle Manyetik Rezonans (MR) ile yapılır.
7- Mamografi Hakkında Yanlış Bilinenler
Son zamanlarda ortaya atılan, mamografinin kanser kitlesine uygulanan basıncın, kanser hücrelerinin yayılmasına neden olduğu iddiaları yanlıştır. Araştırmalar, mamografi taraması yapılan kadınlarda, yapılmayanlara göre meme kanseri ve buna bağlı ölüm oranlarının belirgin şekilde azaldığını göstermektedir.
Dr. Kağan Kocatepe
