Suriye’de 11 gün içerisinde Şam’ın cihatçılar tarafından ele geçirilmesinin akabinde Esad ülkeden ayrıldı. Suriye’de başlayan yeni devir akıllara Türkiye’deki Suriyelilerin dönüşü gündemini getirdi.
Ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez, Suriyelilerin dönüşünün iktisada olan tesirini kıymetlendirdi.
‘SURİYELİLER İKİ KÜMEDE TOPLAMAK MÜMKÜN’
Eğilmez’in 5 hususta açıkladığı görüşleri şöyle:
“Türkiye’ye gelen Suriyelileri iki kümede toplamak mümkün: (1) Parası, serveti olanlar ki bunların birden fazla burada konut satın alarak Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı oldu, birçoğu burada iş kurdu, eleman istihdam etti ve para kazanmaya devam ediyor. (2) Parası, serveti olmayanlar ki bunlar burada çeşitli işlerde, bilhassa emeğe dayalı işlerde çalışmaya girdiler ve gelir elde eder oldular.
Suriye’de yeni bir rejim kuruluyor. Bu gelişmenin Türkiye’ye ekonomik, toplumsal ve siyasal tesirlerinin olacağını görebiliyoruz. Toplumsal ve siyasal tesirleri şimdilik bir kenara bırakıp işin ekonomik tesirlerini irdelemeye çalışalım.
‘ÖNEMLİ BİR KISMI ÜLKELERİNE DÖNER’
Suriye’de gerçekleşmekte olan rejim değişikliğiyle birlikte Esad rejiminden kaçıp bize sığınan Suriyelilerin değerli bir kısmının ülkelerine döneceği kestirimini yaparsak yanılmış olmayız. Büyük ölçüde yanmış, yıkılmış olan Suriye’de IMF, Dünya Bankası ve öbür milletlerarası kuruluşların finansal takviyesi altında önemli bir tekrar yapılanma, inşaat faaliyeti başlayacaktır. Bu işleri büyük ölçüde Türk şirketlerinin de ortalarında bulunduğu batılı şirketler alacaktır. Bu şirketlerin bu işleri yapmak için çok sayıda emekçi istihdam edeceğini ve bunlara, uluslararası standartlar gereği, bizde çalışarak geçimini sağlayan Suriyelilere ödenenden daha fazla para ödeyeceklerini düşünürsek üstte ikinci küme olarak saydığımız Suriyelilerin kıymetli bir kısmının ülkelerine döneceğini kestirim edebiliriz. Aslında birinci kümede olanlardan bir kısmı de burada paha kazanmış konutlarını satarak ülkelerine döneceklerdir diye düşünüyorum. Bir kısmı de hem buradaki işini sürdürecek hem de Suriye’de yeni işlere girişecektir.
5 HUSUS İLE AÇIKLADI
Suriyelilerin bir kısmının ülkelerine dönmesinin ekonomimize beş farklı tesiri olabilir diye düşünüyorum:
1) İkinci kümede yer alan Suriyeli işçilerin bir kısmının ülkelerine dönmeleriyle yerli üreticiler ucuz emek gücünün kıymetli bir kaynağını kaybedeceklerdir. Bu durumda daha değerli emek istihdamına gitmek zorunda kalacakları için maliyetleri artacaktır. Talepte daralma ortaya çıkmasaydı bu artışı kolay kolay fiyatlarına yansıtabilirlerdi lakin talep düştüğü için bu yansıtma hudutlu olabilecek, kârları düşecektir. Maliyet artışının fiyatlara yansıması sonlu kalsa bile bu durum maliyet enflasyonunda artışa yol açabilecektir.
2) Birinci kümede olup da buradaki işlerini tasfiye edip ülkelerine dönecek olanların GSYH’ye katkısı ortadan kalkacaktır. Bunun tesirinin çok sonlu olacağını düşünüyorum. Öte yandan burada işleri uygun gidenlerin Suriye’ye dönseler bile buradaki işlerini tasfiye etmeyip Suriye’de kuracakları iş ile birlikte götüreceklerini varsayım ediyorum.
3) Her iki kümeden çok sayıda kişinin ülkelerine kesin dönüş yapmaya karar vermesi halinde bunlardan bir kısmı burada vatandaşlık elde etmek için satın aldıkları konutlardan mühleti dolmuş olanları satacaklardır. Bu eğilim konut piyasasında çok büyük ölçekte olmasa bile fiyat düşüşleri ve kira düşüşlerine yol açabilir.
4) Ülkelerine dönecek olanların sayısına bağlı olarak GSYH’de ortaya çıkabilecek düşüş kişi başına gelirde daha sonlu bir düşüşe yol açacağını kestirim ediyorum. Zira bilindiği üzere bu bireylerden vatandaşlık almamış olanlar kişi başına gelir hesabı yapılırken nüfus içinde sayılmamaktadır.
5) Suriyelilerin ülkelerine dönmeleri halinde burada yararlandıkları çeşitli yardımlar, takviyeler, sıhhat hizmetleri, ilaçlar vb. için kamu bütçesinden yapılan harcamalar azalacağı için bütçe açığı azalacaktır.”
