Los Angeles’taki Orman Yangınları: Nedenler ve Etkileri
Los Angeles, son yılların en büyük orman yangınlarıyla karşı karşıya kalıyor. Rüzgârın yön değiştirmesi nedeniyle yangınlar, kent merkezinden uzaklaşarak beş ayrı noktada hızla yayılmaya başladı.
Yangınlar, yerleşim alanlarına yakın bölgelerde alevlerin sıçramasıyla birçok evin kül olmasına neden oldu. Hayatını kaybedenlerin sayısı 20’yi geçerken, yaklaşık 150 bin kişi için tahliye emri verildi. Tahliye edilen 700’den fazla bölge sakini, güvenli barınaklara yerleştirildi.
Yangının ilerlemesinde en önemli etkenlerden biri olan rüzgârın hızı, 160 kilometreye kadar ulaştı ve bu durum endişeleri artırdı. Dün şiddetlenen kuru rüzgâr, 32 saatlik bir alarma neden oldu. Ulusal Meteoroloji Servisi, yangını daha da şiddetlendirebilecek rüzgârların yer yer hafta sonuna kadar sürebileceği uyarısında bulundu.
YANGININ NEDENLERİ NELER?
ABD Ulusal Yangın Koruma Birliği’ne göre, ülkedeki yangınların en önemli kaynağı yıldırımlar. Ancak araştırmacılar, bu olasılığı değerlendirdi. Çünkü East Los Angeles County’de başlayan ve yüzlerce evi yok eden yangının çevresindeki arazilere yıldırım düştüğüne dair bir bildirim bulunmamakta.
En sık öne çıkan diğer iki neden ise yangınların kasten çıkarılması ve elektrik hatlarından kaynaklanan alevler. Yangınların kasten çıkarıldığına dair henüz resmi bir kanıt bulunmadığı gibi, internet kullanıcıları orman yangınlarının Los Angeles’ı ‘akıllı’ bir şehre dönüştürmek amacıyla kasıtlı olarak çıkarıldığına dair komplo teorileri geliştirmekte. Ancak araştırmacılar bu iddialara dair de güvenilir bir kanıt bulamamış durumdadır.
Öte yandan, Woodland Hills bölgesinde yangın çıkarmaya çalışırken yakalanan bir kişi, bölge sakinleri tarafından gözaltına alındı. Bu durum, kundaklama şüphesini artırsa da Los Angeles Polis Şefi Dominic Choi, söz konusu kişinin kundakçılıkla suçlanmadığını, denetimli serbestlik şartlarını ihlal ettiği gerekçesiyle tutuklandığını bildirdi. Müfettişler, yangınlardan en az birinin elektrik altyapısından kaynaklanmış olabileceğini düşünmekte.
New York Times gazetesinde yer alan bilgilere göre, 1992’den bu yana Kaliforniya’da gerçekleşen 3 bin 600’den fazla orman yangınının elektrik hatlarındaki sorunlardan kaynaklandığı tespit edilmiştir. Ancak yine de ana nedenin elektrik altyapısı olduğuna dair güçlü kanıtlar bulunmamaktadır.
İddiaların ardı arkası kesilmezken, iklim değişikliğinin etkisi neredeyse hiç gündeme gelmiyor. Bu da yangınların sebeplerinin daha geniş bir perspektiften ele alınması gerektiğini gösteriyor.
‘SON 25 YILDA MEYDANA GELEN EN BÜYÜK 20 ORMAN YANGINININ 18’İ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ETKİSİ’
Bu konuyu Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi İklim Değişikliği Çalışmaları Koordinatörü Ümit Şahin ile görüştüğümüzde, “Kaliforniya, son yıllarda iklim değişikliğinin etkisiyle sık sık büyük yangınların görüldüğü bir bölge haline geldi. Son 25 yılda meydana gelen en büyük 20 orman yangınından 18’i, iklim değişikliğinin etkilerini göstermektedir. En büyük 10 yangından 8’i ise son 5 yıl içinde gerçekleşti” dedi. Şahin, şöyle devam etti: “Kaliforniya’da son Los Angeles yangınından önce de yerleşim yerlerinin orman yangınları nedeniyle zarar gördüğü durumlar olmuştu. 2018-2021 arasındaki yangınlar sonucu beş kasaba tahrip oldu. Bu yangınların hepsi sıcak ve kurak yıllarda yaşandı. Oldukça yağışlı geçen 2022 ve 2023’te büyük yangınlar görülmedi. 2024 ise insanlık tarihinin en sıcak yılıydı ve sanayi öncesi dönemden 1,6 derece daha sıcaktı. Los Angeles’ın da büyük zarar görmesine neden olan son büyük orman yangını, bu aşırı sıcakların ve aylardır süren büyük kuraklığın ardından meydana geldi.”
‘YANGININ HIZLA YAYILMASI İKLİM KRİZİYLE BAĞLANTILI’
Yangınların büyümesinde doğudaki çöllerden büyük bir hızla esen ve dağların üzerinden kıyı alanına inen şiddetli kuru rüzgârların etkili olduğunu belirten Ümit Şahin, “Kuruyan bitki örtüsünün en ufak bir kıvılcımla yanmasına ve rüzgâr ile hava koşullarının elverişli olması nedeniyle kente kadar yayılmasına neden oldu. Yangının bu kadar hızlı yayılması, şiddetli rüzgârla ilgili, ancak elbette başka sebepler de olabilir. Ancak bu kadar büyük orman yangınlarının sürekli görülmesi ve hızla yayılması doğrudan iklim kriziyle bağlantılı” ifadelerini kullandı.
YANGINLARDA ‘HİDROİKLİM ETKİSİ’ NE KADAR ETKİLİ?
Kaliforniya’da bulunan prestijli bir araştırma üniversitesi olan UCLA (University of California, Los Angeles) bilim insanlarının yaptığı bir çalışma, bu yangınları hydroclimate whiplash (hidroiklim kırbacı) adı verilen bir fenomene bağlıyor. Bu fenomen, aşırı nemli ve tehlikeli derecede kuru hava arasında hızlı geçişleri ifade ediyor. Uzmanlar, 2022-23 kışındaki rekor yağışların ardından, Güney Kaliforniya’da yaşanan aşırı sıcaklık ve kuraklığın, yangınlara yol açan ‘çıra gibi kuru’ bitki örtüsünü oluşturduğunu belirtiyor.
UCLA iklim bilimcisi Dr. Daniel Swain, Daily Mail’e yaptığı açıklamada “Hidroiklim etkisi, dünya genelindeki iklim değişikliklerinin en evrensel göstergelerinden biridir. Araştırmalar, 20’nci yüzyılın ortalarından bu yana bu etkinin küresel ölçekte yüzde 31-66 oranında arttığını göstermektedir. Özellikle sıcaklıkların 2-3 derece yükselmesi durumunda, bu etki daha da belirgin hale gelecek ve risk değerlendirmelerinde artık dikkate alınması gerekecektir” şeklinde konuştu. Ümit Şahin ise bu durumu “iklim kriziyle bağlantılı sayılabilir” olarak değerlendirdi ve şu bilgilerin altını çizdi: “Bu durum, kurak ve nemli yılların birbirini izlemesiyle oluşuyor. Bölgede 2020 ve 2021 çok kuraktı, 2022 ve 2023 ise oldukça yağışlı geçti. 2024 ise tekrar aşırı sıcak ve kuraktı. Yağışlı dönemlerde bitki örtüsü artıyor ve yanıcı madde birikimi oluyor. Kuru ve sıcak bir hava ve yağışsız bir dönem izleyince de önceki yıllarda biriken bitki örtüsü kuruyup yanıcı hale geliyor ve büyük yangınların ortaya çıkma olasılığı artıyor. Bu tür aşırı kurak ve aşırı yağışlı dönemlerin birbirini izlemesi de iklim değişikliğinin aşırı hava olaylarını artırmasıyla ilişkili olduğu için bu durum da iklim kriziyle bağlantılı sayılabilir.”
AB’nin ERA5 (Avrupa Orta Vadeli Hava Tahmini Merkezi tarafından geliştirilen ve dünya genelindeki hava durumu, iklim ve çevresel koşullara dair yüksek çözünürlüklü veri sağlayan bir iklim modeli) modeli de dahil olmak üzere farklı iklim modelleri, hidroiklim darbesi olaylarının bu yüzyılın sonuna kadar artacağını tahmin ediyor.
‘TÜRKİYE’DE DE ORMAN YANGINLARININ ARTACAĞI ÖNGÖRÜLEBİLİR’
Hidroiklim etkisinin bundan sonra en çok Kuzey Afrika, Ortadoğu, Güney Asya ve Kuzey Avrasya’da artacağı tahmin ediliyor. Peki, duruma ülkemiz açısından bakarsak neler söyleyebiliriz?
Ümit Şahin, “Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) 6. Değerlendirme Raporu’na göre, iklim değişikliğiyle birlikte kuraklığın arttığı beş bölgeden biri Türkiye’nin de yer aldığı Akdeniz havzasıdır.” diyerek şu önemli bilgileri verdi:
“Türkiye, aşırı sıcakların dünya ortalamasının üzerinde arttığı bir ülke. Kuraklık ve aşırı sıcaklar birleşince Türkiye’de de orman yangınlarının artacağı öngörülebilir. Zaten ülkemizde görülen ilk mega orman yangını, 2021’de yaşandı. İklim krizinden önce aynı anda birçok yerde başlayan ve bu kadar geniş alanların bu kadar kısa sürede yandığı mega yangınlara dair bir kayıt yok.”
‘FOSİL YAKITLARI BİR AN ÖNCE TERK ETMEMİZ GEREKİYOR’
Bu yangın, suyun önemini de bir kez daha gözler önüne serdi. Ülkemiz de dönem dönem orman yangınlarıyla mücadele etmekte. Bu noktada hem su tasarrufu hem de iklim değişikliği ile mücadelede nasıl adımlar atmamız gerektiği üzerine Ümit Şahin, “Orman yangınlarının iklim kriziyle artmasına karşı verilmesi gereken öncelikli mücadele, fosil yakıt (kömür, petrol, doğal gaz) kullanımını ve sera gazı salımlarını azaltmak ve ormanlar başta olmak üzere doğayı korumaktır. Su kıtlığını da ancak iklim kriziyle mücadele ederek ve su kaynaklarını koruyarak önleyebiliriz. Fosil yakıtları bir an önce terk etmeden ve tamamen temiz enerji kaynaklarına geçmeden iklim kriziyle mücadele etmek mümkün değil” ifadelerini kullandı.
Fotoğraflar: AA, İHA
