Lenf Damarları ve Lenfödem
Kan damarlarına benzer şekilde, lenf damarları da vücudun her köşesinde yer alır. Bu damarlar, açık sarı renkte bir sıvı olan lenf sıvısını taşır. Lenf sıvısının içinde besin maddeleri, çeşitli bağışıklık hücreleri ve vücutta biriken atık maddeler bulunur. Eğer lenf damarları, herhangi bir sorun nedeniyle atık sıvıyı yeterince boşaltamazsa, dokular içinde sıvı birikmeye başlar. Bu durum, vücudun farklı bölgelerinde şişlik ve şekil bozukluklarıyla kendini göstererek lenfödem, halk arasında bilinen adıyla fil hastalığına yol açabilir.
Lenfödem Neden ve Ne Zaman Oluşur?
Lenfödem, doğuştan da ortaya çıkabilen bir durumdur ve yaşamın herhangi bir döneminde gelişebilir. Bu sorun, özellikle cerrahi müdahalelerden sonra, özellikle kanser tedavisi sonrasında sıklıkla görülür. Örneğin, meme kanseri cerrahisi sonrası koltuk altı lenf bezlerinin çıkarılması, bu rahatsızlığın en yaygın nedenleri arasında yer alır.
Meme Kanseri Sonrası Lenfödem
Yapılan araştırmalar, Türkiye’de her 8 kadından 1’inin meme kanseri riski taşıdığını göstermektedir. Bu kadınların yaklaşık dörtte biri, lenfödem sorunuyla karşılaşmaktadır. Kol ve bacaklarda meydana gelen şişlik ile kendini gösteren lenfödemin tedavisinde ilaç kullanımı genellikle etkili değildir; aksine, egzersizler ve manuel lenf masajı en etkili yöntemler arasında yer alır.
Lenfödem Önceden Tespit Edilebilir mi?
Lenf damarlarında oluşan tıkanıklıklar, vücut için zararlı atık ürünlerin dışarı atılmasını engelleyerek şişmelere yol açabilir. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Tuğba Baysak Tunçay, erken tanının önemine vurgu yaparak, “Lenfatik sistem, bağışıklık sisteminin önemli bir parçasıdır. Lenfödemin gelişimini önceden tahmin etmek mümkün değildir. Lenfödem alanları, enfeksiyona açık bölgeler olarak bilinir. Bu nedenle, erken tanı için mutlaka uzman bir doktora başvurulmalıdır.” demektedir.
Lenfödem ile Mücadelede En Etkili Yöntemler
Lenfödemle mücadelede en etkili yöntem, manuel lenf masajlarıdır. Tedavi öncesinde, hangi kol veya bacağın şiş olduğu belirlenerek bir tedavi programı oluşturulur.
Lenf Masajı Nedir, Nasıl Uygulanır?
Lenf masajı, lenf damarlarının boşaltılması amacıyla uygulanır ve şişliğin en alt kısmına kadar inmek hedeflenir. Sonrasında, şiş olan kol veya bacak, 24 saat boyunca lenf boşaltımı yapacak şekilde kısa gerim bandajı ile sarılır. Tedavinin sonraki aşamasında, hasta veya yakınına kendi kendine masaj ve elle yapılan lenf drenajı öğretilir. Bu uygulama, eğitim almış ve deneyimli kişiler tarafından yapılmalıdır. Deneyimsiz kişilere uygulanması, şişliğin artmasına neden olabilir. Eğer iki kol arasında 2-2.5 cm’lik çap farkı varsa, manuel lenf masajı ve bandaj tedavisi başlanır. Bandaj tedavisi, özel malzemelerle yapılmalı ve deneyimli bir fizik tedavi uzmanı veya fizyoterapist tarafından uygulanmalıdır. Doğru egzersizlerle lenf dolaşımı hızlandırılabilir ve şişlikler önlenebilir.
Lenfödemi Önlemenin Yolları
Lenfödemden korunmak için dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar bulunmaktadır:
- Banyoya girmeden önce suyun sıcaklığını diğer kolunuzla kontrol edin; çok sıcak su kullanmaktan kaçının.
- Sauna, kaplıca gibi aşırı sıcak ortamlardan veya yazın aşırı sıcaktan uzak durun.
- Omuza baskı yapmayan, geniş askılı iç çamaşırları tercih edin; kolunuzu uzun süre aynı pozisyonda tutmaktan kaçının.
- Sıkı giysiler, eldiven ve mücevher takmaktan uzak durun.
- Koltuk altı ve bacak kıllarını temizlerken elektrikli tıraş makinesi kullanın; tüy dökücü krem, ağda veya jilet kullanmaktan kaçının.
- Herhangi bir şişliği asla ihmal etmeyin; hemen bir fizik tedavi doktoruna başvurun.
- Cildinizi temiz tutun ve düzenli olarak cilt bakımı yapın; banyo sonrası ve gün içinde nemlendirici kullanın.
- Nemlendiriciler alkol, parfüm, mineral yağ, talk veya lanolin içermemelidir.
- Ciltte herhangi bir sıyrık, çizik veya böcek ısırığı oluşursa, sabun ile yıkayıp temiz tutun ve koruyun.
- Antibakteriyel krem kullanın; açık yaralarınızı temizledikten sonra kapatın.
- Hafif yanıklarda soğuk uygulama yapıp, ardından sabun ve su ile yıkayıp koruyun.
