Kurşunlu Benzin ve Zeka Üzerindeki Etkileri
Yeni yayımlanan bir araştırma, bugün yaşayan ve çocukluk döneminde kurşunlu benzinden kaynaklanan egzoz dumanına maruz kalan 170 milyondan fazla Amerikalının toplamda 824 milyon IQ puanı kaybettiğini ortaya koydu. Bu rakam, Birleşik Devletler nüfusunun neredeyse yarısına denk geliyor.
Duke Üniversitesi’nde klinik psikoloji doktoru olan Aaron Reuben ve Florida Eyalet Üniversitesi’ndeki meslektaşlarının gerçekleştirdiği bu çalışma, 1996 öncesinde doğan Amerikalıların, beyinlerinin daha hızlı yaşlanması gibi kurşunla ilişkili sağlık sorunları açısından daha büyük bir risk altında olabileceğini düşündürüyor. Kurşunlu benzin, ABD’de 1996 yılında yasaklanmış olsa da, araştırmacılar, bu yasak öncesinde özellikle 1960’lar ve 70’lerde doğan kişilerin çocukluk dönemlerinde yüksek seviyelerde kurşuna maruz kaldıklarını vurguluyor.
Bu araştırmanın bulguları, hafta başında Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayımlandı. Nörotoksik bir madde olan kurşun, vücuda girdikten sonra beyin hücrelerini etkileyebiliyor. Bu nedenle sağlık uzmanları, yaşamın herhangi bir döneminde kurşuna maruz kalmanın hiçbir seviyede güvenli olmadığını belirtmektedir. Küçük çocuklar, kurşunun beyin gelişimine zarar verme ve bilişsel yeteneklerini düşürme açısından özellikle savunmasızdır.
Maalesef, hangi yaşta olursak olalım, beyinlerimizin kurşundan korunma yeteneği yoktur. Reuben, “Kurşun toz halinde solunduğunda, sindirildiğinde veya su ile tüketildiğinde kan akışına karışabiliyor. Kan dolaşımına girdiğinde, kan-beyin bariyerini geçerek beyne ulaşabiliyor; bu bariyer, beyni birçok zararlı madde ve patojenden korumak için oldukça etkilidir, fakat hepsini engelleyemiyor” dedi.
Kurşunun insan kanına girmesine neden olan başlıca unsurlardan biri otomotiv egzozlarıdır. Reuben ve Florida Eyalet Üniversitesi’nde sosyoloji profesörü olan eş yazarlar Michael McFarland ile Mathew Hauer, 70 yıldan fazla süredir kullanılan kurşunlu benzinlerin insan sağlığı üzerindeki kalıcı etkilerini merak ettiler.
Bu karmaşık sorunun yanıtını bulmak için, oldukça basit bir strateji benimsediler. Amerika Birleşik Devletleri’nde herkesin erişebileceği çocukluk dönemi kandaki kurşun seviyeleri, kurşunlu benzin kullanımı ve nüfus istatistiklerine ilişkin verileri kullanarak, 2015 yılında hayatta olan her Amerikalının yaşamları boyunca kurşuna ne kadar maruz kaldığını belirlediler.
Bu verilerden yola çıkarak, kurşunun halk sağlığı üzerindeki zararlı etkisini temsil eden kurşunlu benzin nedeniyle kaybedilen IQ puanlarını hesapladılar ve kurşunun insanların zekasına nasıl etki ettiğini tahmin ettiler. Sonuçlar ise araştırmacıları şaşırttı. McFarland, “Ne yalan söyleyeyim, şok olmuştum. Sayılara baktığımda, buna hazırlıklı olmama rağmen hâlâ şok içerisindeydim” dedi.
2015 itibarıyla 170 milyondan fazla Amerikalı (ABD nüfusunun yarısından fazlası), çocukluk döneminde kanlarında klinik açıdan endişe verici miktarda kurşun taşıdı. Bu durum, IQ kaybıyla sonuçlanarak bu bireyleri, beyin boyutunun azalması, zihinsel hastalık olasılığının artması ve yetişkinlikte kalp damar hastalıklarının yükselmesi gibi diğer uzun vadeli sağlık sorunlarına karşı daha büyük bir risk altına soktu.
Kurşunlu benzin tüketimi, 1960’ların başında hızla artarak 1970’lerde zirveye ulaştı. Bunun sonucunda, Reuben ve meslektaşları, aslında bu yirmi yıllık dönem içerisinde doğan herkesin araç egzozlarından çıkan tehlikeli seviyelerdeki kurşuna neredeyse kesin olarak maruz kaldığını keşfetti. Çocukluk döneminde kurşuna maruz kalma, Amerika’nın toplam IQ puanını tahminen 824 milyon puan düşürdü. Araştırmacıların hesaplamalarına göre, en kötü senaryoda, 1960’ların ortaları ile sonlarında doğan bireyler altı IQ puanına kadar kayıp yaşadı ve kanlarında en yüksek seviyede kurşun saptanan çocuklar (klinik açıdan endişe verici mevcut en düşük seviyenin sekiz katı) ortalama yediden fazla IQ puanı kaybetmiş olabilir.
McFarland, bundan sonraki aşamada çocukluk dönemindeki kurşuna maruz kalma oranlarındaki etnik farklılıkları analiz etmeyi ve beyaz çocuklardan daha fazla kurşuna maruz kalan siyahi çocukların sağlık sorunlarına dair adaletsizlikleri vurgulamayı umuyor. Çocukluk döneminde yüksek miktarda kurşuna maruz kalan yetişkinlerin beyinlerinde daha hızlı yaşlanma görülebileceğine dair önceki bulgular göz önünde bulundurulduğunda, Reuben’in bir sonraki adımı, geçmişte kurşuna maruz kalmanın ilerleyen yaşlarda beyindeki uzun dönemli etkilerini incelemek olacak.
Kaynak: Popular Science Türkiye
