Kozmonot Deneyimlerinin Arkasındaki Adam: Fyodor D.
Kendisinden isteği üzerine Fyodor D. olarak bahsedilen denek, Rusya’nın başkenti Moskova’da yaşıyor. Uzay araştırmaları için Uluslararası Uzay İstasyonu’na (UUİ) gönderilen kozmonotlar için geliştirilen teknolojilerin kontrolden geçirildiği testlerle fırsatının bir tesadüf eseri kesiştiğini belirtiyor. Fyodor D., katıldığı bir dizi test esnasında yaşadıklarını, bu testlerin nerede yapıldığını ve karşılığında ne kadar ödendiğini Sputnik’e anlattı.
Para için katıldığınız ilk test hangisiydi?
İlk olarak UUİ’de kullanılacak olan müştemilatı denemek üzere bir araya geldim. Dört kişiyle beraber, toplumdan izole bir şekilde bir hafta geçirdik ve UUİ’de kullanılacak yeni ışıkları test ettik. Ardından, yaklaşık iki ay sonra, bir hafta daha yeni ışıkları test etmek için bir araya geldik. Bu süre zarfında görme reflekslerimizin hızı ve el hareketlerimizin kabiliyeti gibi birçok şey gözlemlendi. Bu testler, yeni ışıkların uzay mürettebatının performansı üzerindeki etkisini değerlendirmek amacıyla gerçekleştiriliyordu.
Bu iki haftalık gönüllü deneyim için size ne kadar ödeme yapıldı?
Günlük yaklaşık 10.000 ruble (yaklaşık 900 Türk lirası) kadar bir ödeme aldım. 14 gün kaldığımı göz önünde bulundurursak, toplamda yaklaşık 140-150 bin ruble (yaklaşık 12-13 bin Türk lirası) kazandım. Ancak bazı ayrıntılar vardı ve bunların tamamlanması iki haftadan da uzun sürdü. Zira katılımcıların test öncesi normal değerleri ile izolasyon sonrası değerlerinin karşılaştırılması deneyin esas amacıydı. İlk olarak, vücudumuzda sağlık taramaları yapıldı; bu da beni en çok ilgilendiren şeylerden biriydi. Tüm bu süreç, kozmonotların uçuş öncesi ve sonrası kontrollerinin yapıldığı bir klinikte gerçekleştiriliyordu. Sağlık, katılımcı gönüllüler arasında öncelikli kriterdi.
‘Yabancılarla Birlikte Hayattan Soyutlanmak Herkesin Kolaylıkla Altından Kalkabileceği Bir Durum Değil’
Öyleyse, bu testlere katılmak için tamamen sağlıklı olmak mı gerekiyor?
Evet, kesinlikle sağlıklı olmak şart. Psikolojik durumunuzun da yerinde olması gerekiyor; zira dört yabancı ile birlikte hayattan soyutlanmak, herkesin kolaylıkla altından kalkabileceği bir stres durumu değil. Bazı katılımcıların bu durumu kaldıramadığını biliyorum; bizim ekibimizde böyle bir şey yaşanmadı ama duyduğum kadarıyla bu tür durumlar olabiliyor. Tabii ki biz de kendi aramızda bazı anlaşmazlıklar yaşadık, ancak bunları büyütmeden şaka yoluyla tatlıya bağladık.
‘Sadece Denizaltı Mürettebatı ve Kozmonotların Deneyimleyebileceği Türden Bir Şeydi’
Bu testler esnasında sakinliğinizi koruyabildiniz mi?
Evet, oldukça sakin ve ilgiliydim. Bunun günlük hayatta deneyimlenemeyecek, son derece havalı bir şey olduğunu düşündüm. Zira bu tür bir deneyim, yalnızca denizaltı mürettebatı ve kozmonotların yaşayabileceği türden bir şeydi. Sonuç olarak, oldukça sıra dışı bir deneyim yaşadım.
‘Baktım ki Bu Baya Keyifli Bir Deneyim Olabilir, Boş Vaktim Varken Neden Yapmayayım Dedim’
Söz konusu testlerde yer almak için nasıl başvuru yapılıyor?
Bu testlere herkes başvurabilir ve katılabilir. Ben şahsen tamamen şans eseri katıldım. Bir arkadaşım internetteki ilanı bana gönderdi ve ilginç bulabileceğimi söyledi; haklıydı. O gün baktım ki, bu gerçekten keyifli bir deneyim olabilir; benim de boş vaktim var, neden yapmayayım dedim.
‘Yapmam Gereken Tek Şey Buydu ve Karşılığında 60 Bin Ruble Kazanacaktım’
Başka bir testte yer aldınız mı?
İlk testten yaklaşık bir yıl sonra, beni arayarak bir nefes testine katılmamı teklif ettiler. Madencilerin kullanacağı bir solunum cihazını test edecektik; böylece kozmonotlar acil durumlarda bu cihazı kullanabileceklerdi. Cihaz, 25-30 dakikalık kısa bir süre zarfında nefes alıp veren bireyin karbondioksit solumasını engelliyordu. Ben de bu cihazı 30 dakika boyunca kullanacak ve yalnızca nefes alıp verecektim. Yapmam gereken tek şey buydu ve karşılığında 60 bin ruble (yaklaşık 5500 Türk lirası) kazanacaktım. Bir gün testin kendisi, bir gün de temel değerlendirme testleri sürdü. Bunun yanında sağlık testleri için de iki gün harcadık.
Bu testler sonucu herhangi bir fiziksel değişime maruz kaldınız mı?
Temel değerlendirme testleri esnasında saf oksijen tüpüne bağlandım ve yarım saat boyunca soludum. Bu oldukça komik bir histi. Kan değerlerimiz sürekli olarak ölçülüyordu; beş dakikada bir parmak izimiz alınıyordu. Saf oksijen solumanın kan değerlerim üzerindeki kimyasal değişimi gözlemlemek, en hoşuma gitmeyen durumdu.
‘Test Sonunda Parmak Uçlarımda Kan Alınacak Yer Kalmamıştı’
Kaç kez kan verdiniz?
Net olarak hatırlamıyorum, belki her dakika başı. Her parmağımdan ayrı bir kanal açmışlardı; test sonunda parmak uçlarımda kan alınacak yer kalmamıştı. En az on kez kan alındı; belki otuzu geçmez. Kılcal damarlarımdaki kan dolaşımı ve alyuvarların hareket hızı, mikroskop benzeri bir aletle an be an gözlemleniyordu. Tırnaklarımın altında oldukça ince damarlar varmış; lazer sayesinde bunların daha görünür hale gelmesini sağladılar. Alyuvarlar, tam olarak damarın genişliğinde ve arka arkaya dizilmiş haldeydi. Bu da onların hızlarını ve sayılarını gözlemlemeye olanak tanıyordu.
‘İnsanın Kendi Nefesiyle Otuz Dakika Geçirebilme Fikri Gerçekten Harika’
Testler esnasında kendinizi nasıl hissettiniz?
Temel değerlendirme testleri sırasında oldukça iyiydim; ancak daha ileriye gittikçe zorlandığım anlar oldu. Sonlara doğru karbondioksit soluduğumu hissetmeye başladım. Son 90 saniye gerçekten zorlayıcıydı; ama dayanacağımı söyledim. Boncuk boncuk terlemiştim ve yeterince hava olmadığını hissettim. Tam olarak ne kadar süre kaldığımı hatırlamıyorum, ama son dakikalar oldukça zorlu geçti. Ancak deneyin kendisini ilginç buldum; insanın kendi nefesiyle otuz dakika geçirebilme fikri gerçekten harikaydı.
Deneyin başarılı olup olmadığına nasıl karar veriliyordu?
Her test için istatistiksel veriler toplanıyordu. Testin başarılı sayılması için 20-25 kadar katılımcı olması gerekiyordu. Ortalama değerler incelemeye alındığında gerekli oran sağlanmışsa, cihazın kullanımına başlanabiliyordu.
‘Başka Hangi Testlerde Yer Aldınız?’
Yer aldığım üçüncü deneyde, inceltici giysileri test ettik. Uçuş esnasında kozmonotların omurgalarının gerilmesini önlemek için tasarlanmış bir tür korse gibiydi. Yerçekimsiz ortamda ağırlık kavramı devreden çıktığında, omurlararası mesafe genişliyor ve bu nedenle bazı kozmonotların boyu 5 santimetreye kadar uzayabiliyordu. Hayatım boyunca ilk kez 180 cm’den daha uzun oldum; beş günde üç santim boy attım. Normalde 178 cm olan boyum, testten sonra ölçüldüğümde 181 cm’di.
‘Beş Gündür Bir Tüpün İçinde Kaldım, Yanımda Birkaç Kitap Vardı; Ancak Sağınıza ya da Solunuza Dönmekten Başka Yapabileceğiniz Pek Bir Şey Yoktu’
Bunun herhangi bir zararı var mı?
Kısa süreli değişimlerin insan vücuduna pek de zararı yok; ancak bu durum sürekli hale geldiğinde, örneğin bir kozmonot aylar boyunca uzayda kaldığında geri döndürülemez sonuçlar doğurabiliyor. Bu sebeple uzayda oldukları zaman, insan omurgası üzerinde yerçekimi etkisi yaratması için tasarlanmış bu kıyafetleri giyiyorlar. Bu deney için on kişilik iki grup oluşturulmuştu; her birimiz ‘kuru yüzdürme’ olarak adlandırılan insan vücudu sıcaklığına yakın tüplere geçtik. Vücudumuz ve su arasında ince bir silikon katmanı vardı; bu nedenle gerçek anlamda suyun içinde değildik. Diğer ekip korselerini giymeden yatarken, biz akşam olduğunda korselerimizi giydik. Bu sayede uzmanlar korsenin etkisine dair farklılıkları gözlemleyebilecekti. Aynı zamanda kılcal damarlarımızdaki kan dolaşımı ve bunun uzuvlarımıza olan etkisi kan testleriyle gün be gün gözlemleniyordu. Tüpte beş gün kaldım; yanımda birkaç kitap vardı. Tüplerin içinde minimum seviyede de olsa hareket etmek mümkündü; ancak sağınıza ya da solunuza dönmekten başka yapabileceğiniz pek bir şey yoktu.
‘Beş Günün Ardından Tuvalete Gittiğimde, Hayatım Boyunca Karşılaşmadığım Anlatılması Güç Bir Manzaraya Şahit Oldum’
Testler esnasında ne yediniz?
Günde üç öğün tabldot geliyordu; rahat etmemiz için altımıza birer minder verilmişti. Gaz salınımını en aza indirmek amacıyla besinlerin karbonhidrat değeri oldukça düşük tutuluyordu. Tuvalet ihtiyacımızı ufak kaplar aracılığıyla gideriyorduk; ancak bu yöntem pek de iç açıcı olmadığından mümkün mertebe kaçınıyordum. Tüm gün boyunca sırt üstü yattığımızda, bağırsaklar normalden biraz farklı çalışıyordu. Beş günün ardından tuvalete gittiğimde, hayatım boyunca karşılaşmadığım anlatılması güç bir manzaraya şahit oldum.
‘Yatay Bir Pozisyonda Durmak Oldukça Zorlayıcıydı. Özellikle de Yatar Pozisyonda Duş Almak…’
Her akşam tüplerden çıkıp yataklara geçiyorduk; ancak yatay bir pozisyonda durmak oldukça zorlayıcıydı. Özellikle de yatar pozisyonda duş almak… Ancak tüpe geri döndüğümüzde temiz olmak oldukça işimize yarıyordu. İlk iki saat boyunca adeta huşu dolmuştum. Geri kalan hayatımı o tüpün içinde geçirebileceğimi düşünmeye başladım. Ancak günler ilerledikçe işler zorlaştı; zira beş günü hiç kıpırdamadan geçirmek oldukça zordu.
Peki, bu test sonucunda ne kadar bir ödeme elde ettiniz?
Tümü için yaklaşık 70.000 ruble (yaklaşık 6300 Türk lirası) kazandım.
‘Artılarını ve Eksilerini Karşılaştırdığımda Buna Değmeyeceğine Karar Kıldım’
İnsanın bu testlere katılarak hayatını idame etmesi mümkün mü?
Başka testlere de davet edildim; ancak reddettim. Örneğin, bir deneyde izole bir ortamda beş gün boyunca yalnızca nitrojen solunacaktı. Bu deneyin katılımcılarına 180.000 ruble (yaklaşık 16.300 Türk lirası) teklif ediliyordu; ancak artılarını ve eksilerini karşılaştırdığımda buna değmeyeceğine karar kıldım. Ayrıca 21 günlük bir tüp deneyimine daha davet edilmişim; onun ödemesi de oldukça iyiydi. Ama insan hayatından 21 günü hiçbir meblağ ile satın alamayacağımı düşündüm. Bana kalırsa herkesin bir sınırı var; bu nedenle bu deneyleri düzenli bir gelir aracı gibi görmek yanlış. İnsan kafayı sıyırır. Ancak kafa dağıtmak veya eğlenmek için yapılacaksa, harikulade bir deneyim olduğunu söylemem gerekir. Fakat en önemlisi, bu deneylere katılmaya hazır olduğunuzdan emin olmanızdır.
