Kraliyet Astronomi Topluluğu’nun aylık bildirimlerinde yayımlanan yeni araştırmalar, evrenin ilk yıldızlarının doğuşunun Büyük Patlama’dan 250 ila 350 milyon yıl sonra, “kozmik şafak” olarak adlandırılan bir dönemde gerçekleştiğini ortaya koydu. Uzun zamandır bu kozmik olayın zamanlamasını araştıran University College London’dan Prof. Richard Ellis, BBC’ye yaptığı açıklamada, “Evrenin ilk kez ne zaman yıldız ışığıyla aydınlandığına dair ilk ikna edici kanıtı elde ettik” ifadelerini kullandı.
Bilim insanları, bu çalışmada en uzak altı galaksiyi incelediler. Uzaklıkları nedeniyle, bu galaksiler dünyanın en güçlü teleskoplarıyla bile bilgisayarda sadece birkaç piksel olarak gözlemlenebildi. Araştırma ekibi, yıldızların oluşumunu belirlemek için kapsamlı bir yaş hesabı yaptı ve kozmik şafağın başlangıcını hesapladı.
Çalışmanın başında bulunan Cambridge’deki Kavli Astronomi Enstitüsü’nden Dr. Nicolas Laporte, bu olayın “modern kozmolojideki en büyük sorulardan biri” olduğunu belirterek, “Evren tarihindeki bu önemli anın ne zaman gerçekleştiğini gözlemlerle ilk kez tahmin edebildik” diye ekledi. Dr. Laporte, çalışmanın bir sonucu olarak, “Işık parçacıklarının 13 milyar yıldan fazla bir süredir uzayda seyahat ettiğini ve bu ışığın sonunda bir teleskopa girdiğini düşünmek büyüleyici.” dedi.
Evren, 13,8 milyar yıl önce Büyük Patlama ile oluşmuştu. Bu ilk parıltının ardından evren, kozmik karanlık çağlar olarak bilinen bir dönemden geçti. Yeni araştırmaya göre ise, Büyük Patlama’dan 250 ila 350 milyon yıl sonra, evrene ışık getiren ilk yıldızlar belirmeye başladı.
Aynı zamanda bu çalışma, ilk galaksilerin yeterince parlak olduğunu ve NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu tarafından da gözlemlenebileceğini ortaya koyuyor. Astronomlar, bu olası görüntülemeyle birlikte evrenin evrimindeki bu kritik ana doğrudan tanık olma şansını elde edebilirler. İskoçya Kraliyet Astronomu Prof. Catherine Heymans, bu ihtimal nedeniyle “çok heyecanlı” olduğunu belirtti. Heymans, BBC’ye verdiği demeçte, “Dünya gezegeninde küçük bir medeniyet olarak, uzaya gönderebileceğimiz ve Büyük Patlama’dan yalnızca birkaç yüz milyon yıl sonra evrene bakma fırsatı bulabileceğimiz bir teleskop yaratabilmek ne kadar harika değil mi?” diye konuştu.
Söz konusu ilk yıldızlar, Güneş’ten oldukça farklıydı. Güneş’e göre daha büyük olan ve yalnızca hidrojen yakan bu yıldızlar, daha ağır elementlerin oluşumuna zemin hazırlayan yeni nesil yıldızların doğuşuna da katkı sağladı. Hidrojen, helyum ve lityum dışındaki tüm elementler, yıldızların ömrünün sona erdiği anlarda patlayarak, yıldızların içinde oluşur. Bu nedenle, insanlık da kozmik şafağa yakın dönemlerde doğmuş yıldızların bir ürünü olarak var oldu. Prof. Ellis, bu konuya dair “Biz kendimiz yıldız evriminin ürünü olduğumuz için kendi kökenimize bakıyoruz” dedi.
Çalışmalar sırasında ekip, galaksilerin ne kadar uzakta olduğunu da hesapladı. Bu galaksilerden gelen ışığın dünyamıza ulaşması zaman alır; bu nedenle, galaksiler ne kadar uzaktaysa, astronomlar da onları o kadar geçmişte gözlemleyebiliyor. İncelenen altı galaksi, teleskopların gözlem yeteneğinin sınırında yer alıyor. Bu durum, bu galaksileri bilinen en eski galaksiler arasında konumlandırıyor.
Yapılan ölçümler, ekibin evren 550 milyon yaşındayken bu galaksileri gözlemlediklerini doğruladı. Galaksilerin yaşı ve varlık sürelerinin bilinmesi, ilk yıldızların ne zaman doğduğunu hesaplamada büyük bir yardımcı oldu. Daha önce yalnızca tekil galaksilere yönelik tahminler yapılmıştı; ancak bu çalışma, bir grup galaksiye dayanan ilk anlamlı tahminlerin gerçekleştirilmesini sağladı.
