Konya Havzası’ndaki Obrukların Artışı
Konya Havzası’nda yer altı sularının çekilmesi ve toprağa göçmesi sonucu oluşan obrukların sayısı, 2 bin 500’e ulaştı. Bu doğal oluşumlar, özellikle Karapınar ilçesinde yoğunlaşmış durumda. Ancak son yıllarda bu durum, Ereğli, Halkapınar, Emirgazi, Çumra ile Cihanbeyli, Kulu, Yunak, Çeltik ve Altınekin ilçelerine de sirayet etmeye başladı. Artan obruk sayısı, bu nedenle AFAD ve Konya Teknik Üniversitesi‘ne bağlı Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin risk haritası oluşturma çalışmalarını başlatmasına neden oldu.
Bilinmeyen Tek Sorun: Obruklar Ne Zaman Çökecek?
Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, obruk sayısının sürekli arttığını belirterek şu açıklamalarda bulundu: “Obrukların zaman içinde sayısının tehlikeli bir biçimde artışı, başta devletimiz olmak üzere birçok kamu kurumunu ve bireyi ciddi şekilde endişelendirmektedir. AFAD’ın girişimleriyle, bölge içinde birkaç önemli çalışma yapılmıştır. Özellikle MTA’nın gerçekleştirdiği çalışmalar, obrukların gelecekte nerelerde oluşabileceğine dair kesin veriler sunmaya başlamıştır. Ancak bilinmeyen tek bir husus var; obrukların tam olarak hangi dönemde çökeceğidir. Bu konuda çeşitli modeller geliştirilmekte.”
Bölgedeki Yüzey Çöküntüleri
Prof. Dr. Arık, bölgedeki obruk sayısının yanı sıra yüzey çöküntüleriyle ilgili de önemli bilgiler paylaştı: “Bu bölgede herkesin aşina olduğu derin kuyu biçimindeki obrukların sayısı, 700’e yaklaşmış durumda. Bunun yanı sıra, yer altındaki örtülü boşlukları ifade eden ve yüzeyde deformasyona neden olan çökme yapıları ile karakterize edilen bir metreden daha sığ olan 1800’ün üzerinde yüzey çöküntüsü bulunmaktadır. Bu verilerle birlikte obruk sayısının her geçen yıl arttığını görmekteyiz.” Obrukların oluşumunu engellemenin tek yolunun yer altı suyunun kontrol altına alınması olduğunun altını çizen Arık, “Obrukların oluşumunda temel etken, çözünebilen kayaların varlığıdır. Ayrıca yer altı suyunun seviyesindeki dalgalanmalar, akış yönü, kimyasal özellikleri ve çözme kabiliyeti gibi birçok farklı faktör de bu durumu etkiler. Yüzeydeki kırıklar ve aktif tektonik yapılar da önemli unsurlardır. Doğal ve jeolojik faktörleri kontrol etme imkanımız yok; bu nedenle su seviyesindeki aşırı dalgalanmaları ve yer altı suyunu kontrol etmekten başka bir çaremiz yok.”
Depremlerle Obrukların İlişkisi
Prof. Dr. Arık, Kahramanmaraş merkezli depremlerden sadece iki hafta sonra Konya’da yeni obrukların oluştuğunu hatırlatarak şunları ekledi: “Şu ana kadar sahip olduğumuz bilgilere göre; ilk altı ay içerisinde Karapınar-Konya çevresinde 6-7, Türkiye genelinde ise 10’un üzerinde yeni obruk meydana gelmiştir. Özellikle 6 Şubat depremlerinden sonra Karapınar’ın kuzeyinde oluşan obruklarla ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. 6 Şubat depreminden yaklaşık iki hafta sonra yeni obrukların oluştuğuna dair veriler bulunmaktadır. Bu nedenle depremler ile obruklar arasında bir ilişki olup olmadığını araştırıyoruz. Geriye dönük yapılan çalışmalarda, bazı obrukların oluşum tarihleri ile depremlerin tarihleri arasında bir yakınlık gözlemlenmiştir. Ancak bölgede var olan yaklaşık 2000 obruğun çoğunun oluşum tarihleri bilinmediği için, depremlerin obrukların meydana gelmesinde etkili olup olmadığına dair kesin bir sonuca ulaşmak mümkün olmamıştır.”
