Kolon Kanseri ve Farkındalık
Türk Gastroenteroloji Derneği (TGD) Kolon Kanseri ve Kolorektal Polip Çalışma Grubu Üyesi Prof. Dr. Levent Erdem, Kolon Kanseri Farkındalık Ayı dolayısıyla önemli açıklamalarda bulundu. Son yıllarda dünya genelinde kolorektal kanser insidansının artış gösterdiğini vurgulayan Erdem, “Kolon kanseri ve polipin erken teşhisi, mortalite ve morbiditeyi önemli ölçüde azaltabilir.” dedi.
50 Yaş Altında Artış
Erdem’in verdiği bilgilere göre, son raporlar, dünya genelinde kolon kanseri insidansının özellikle genç yetişkinlerde hızla arttığını göstermektedir. 50 yaş üzerindeki bireylerde kolorektal kanser mortalite oranları düşerken, 50 yaş altındaki bireylerde ise bu oranlar artış göstermektedir. Kolorektal kanser, en sık görülen üçüncü kanser türü olmasının yanı sıra, kanser kaynaklı ölümler arasında da ikinci sıraya yerleşmiştir.
Kolon Kanserinin Türleri
Kolon kanseri türleri arasında adenomatöz ve serrated polipler, kanser öncüsü olarak kabul edilmektedir. Bu poliplerin erken evrelerinde genellikle belirti vermediği bilinmektedir. Günümüzdeki veriler, kolorektal kanserlerin %90’ının kalın bağırsakta önceden var olan adenomatöz poliplerden kaynaklandığını ortaya koymaktadır. Kalın bağırsak poliplerinin kansere dönüşme süreci ortalama 10 yıl gibi uzun bir zaman diliminde gerçekleşmektedir. Kanserin erken evrelerinde 5 yıllık sağ kalım oranları %90 iken, ileri evrelerde bu oran %12’ye kadar düşmektedir. Bu nedenlerle, asemptomatik bireylerin erken kanser taramalarına tabi tutulması büyük önem taşımaktadır.
Hekimlerin Farkındalığı Düşük
Kolorektal kanser tarama programlarının, meme ve serviks kanseri tarama programları kadar maliyet etkin olduğunu belirten Erdem, sözlerine şöyle devam etti: “Ancak, ülkemizde tarama gerekliliği konusunda toplumsal bilincin yeterli düzeyde olmadığı, bu konuda hekimlerin bile farkındalık ve duyarlılığının istenilen düzeyde olmadığı üzüntüyle gözlemlenmektedir. Tarama programlarının başarısını etkileyen en önemli faktörler arasında hasta uyumu ve hekim duyarlılığı bulunmaktadır.”
Tarama Çalışmaları
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Dalı tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, 40 yaş üstü 239 doktor (116 gastroenterolog, 65 cerrah, 58 iç hastalıkları uzmanı) katılmıştır. Bu çalışmada, gastroenterologların %44’ü, cerrahi ve iç hastalıkları uzmanlarının ise %30’u kendilerine tarama yaptırdıklarını bildirmiştir. Aynı çalışmada, 1. derece akrabasında kolorektal kanser bulunan doktorlarda, kolonoskopi yaptırma oranı gastroenterologlarda %72, diğer doktorlarda ise %34 olarak saptanmıştır.
6.500 Kişilik Tarama Çalışması
Prof. Dr. Levent Erdem, Türk Gastroenteroloji Derneği Kolon Kanseri ve Kolorektal Polip Çalışma Grubu olarak, kolorektal kanser ve polip sıklığını saptamak ve risk faktörlerini belirlemek amacıyla 16 farklı devlet ve özel üniversite tıp fakültesi ile hastanelerde, kolonoskopi yapılan 6.508 olgu üzerinde prospektif bir çalışma gerçekleştirdiklerini açıkladı. “Araştırmada, kolonoskopi yapılan vakaların demografik özellikleri, aile hikayesi, sigara ve alkol tüketimi, vücut kitle indeksi, polip saptanma oranları gibi çeşitli veriler toplandı.”
Önemli Bulgular
Elde edilen bulgulara göre, çalışmaya katılan olguların yaş ortalaması 53.9 ± 13.4 olarak tespit edilmiştir. Olguların %52’si kadın, %48’i erkek olarak belirlenmiştir. Sigara kullanımı oranları %23 aktif sigara içen, %14 ise sigarayı bırakmış olarak kaydedilmiştir. Sigara içenlerin %53’ü, 20 yıldır günde en az 1 paket sigara tükettiğini belirtmiştir. Alkol tüketimi ise %8,3 olarak bulunmuş, bu grubun %62’sinde orta-ağır alkol kullanımı gözlemlenmiştir. Vakalarda, aile hikayesinin %14,5 oranında genetik öykü içerdiği belirlenmiştir.
Polip ve Kanser Sıklığı
Kolonoskopik tarama yapılan olgularda polip sıklığı %31, kolon kanseri sıklığı ise %2,3 olarak saptanmıştır. Kadınlarda polip sıklığı %27, kolon kanseri sıklığı %1, erkeklerde ise polip sıklığı %37, kolon kanseri sıklığı %3,8 olarak bulunmuştur. Tarama yapılan olgularda kolonda polip tespit edilme oranları 40-49 yaş grubunda %14, 50-59 yaş grubunda %23, 60-69 yaş grubunda ise %27 olarak ortaya çıkmıştır.
Polip Türleri ve Kanserin Yerleşimi
Poliplerin tüm olgular içinde %83’ü (erkeklerde %86, kadınlarda %80) adenomatöz polip olarak belirlenmiştir. Kolon kanseri saptanan olguların %73’ü sol kolonda, %27’si ise sağ kolonda gözlemlenmiştir. Yaş grubuna göre kolon kanseri görülme sıklığı 50 yaş üzerinde belirgin bir artış göstermektedir. Ülkemizde kolonoskopi taramasında her 3 olgudan 1’inde polip veya kanser (%2,3), her 4 olgudan 1’inde ise kanser öncüsü adenomatöz polip saptanmaktadır.
Tarama Stratejileri ve Yaş Önerisi
Prof. Dr. Levent Erdem, kolon polip ve kanser taramasında, ülkelere özgü yeni stratejilere ve yaş belirlemeye ihtiyaç olduğunu vurguladı. “Bizim araştırmamız, 50 yaş altında özellikle 45 yaşında polip ve kanser tarama gereksinimini ortaya koymuştur. Önerdiğimiz risk skoruna göre, kolon polip ve kanser taramasında 45 yaş önemlidir. Özellikle erkeklerde kolorektal kanser taramasına 45 yaşında başlanmalıdır. Kadınlarda ise risk skoru 4 ve üzeri olan olgularda yine 45 yaşında tarama yapılmasına önerilmektedir.” dedi.
Bilinçlendirme ve Beslenme Alışkanlıkları
Türk Gastroenteroloji Derneği (TGD) Kolon Kanseri ve Kolorektal Polip Çalışma Grubu Üyesi Prof. Dr. Erdem Akbal, yaş, sigara, alkol, cinsiyet, obezite, fiziksel aktivite eksikliği ve genetik faktörlerin kolon kanseri için risk oluşturduğunu belirtti. Akbal, “Kalın bağırsak kanseri gelişiminde kolondaki epitel hücrelerinde hücresel düzeyde bozukluklar meydana gelir. Bu bozuklukları tetikleyen diyet faktörleri bulunmaktadır. Beslenme ile kolon kanseri arasında sıkı bir ilişki vardır; hayvansal yağlar ve yüksek miktarda kırmızı et tüketimi, kolon kanseri riskini artıran unsurlardandır.”
Şikayet Olmadan Tarama Zorluğu
“Hiç şikayeti olmayan bireylerde kolon kanseri için tarama zamanında yapılmadığında, hastalık genellikle ilerlemekte ve beklenen yaşam süresi kısalmaktadır.” diyen Prof. Dr. Erdem Akbal, ayrıca kalın bağırsaktaki yerleşim yerine bağlı olarak farklı şikayetlerin de görülebileceğini belirtti. “Kanama, kabızlık, karın ağrısı, bağırsak alışkanlıklarındaki değişiklikler, halsizlik, yorgunluk ve kilo kaybı kolon kanserinin belirtileri arasında yer almaktadır.” dedi.
