Kentleşme ve Pandemi Tehditleri
Kentleşme, aşırı nüfus artışı ve küresel ticaretin birleşimi, bilim insanlarını gelecekte yeni pandemilerin beklenebileceği konusunda uyarıyor. Araştırmacılar, Güneydoğu Asya’da tespit edilen Nipah virüsünün (NiV) önümüzdeki yıllarda ciddi bir salgına yol açma potansiyeline sahip olduğunu düşünüyor. Ölüm oranı %75’e kadar çıkan bu hastalığın henüz aşısı bulunmamaktadır.
Nipah Virüsü: Potansiyel Bir Salgın Tehdidi
Vuhan’daki yeni tip koronavirüs örneklerini ilk inceleyenlerden biri olan Taylandlı virolog Supaporn Wacharapluesadee, Bangkok’taki Thai Kızılhaçı Gelişen Bulaşıcı Hastalık-Sağlık Bilimleri Merkezini yönetiyor. Son on yıldır, hayvanlardan insanlara sıçrayabilen hastalıkları tespit etmek ve durdurmak amacıyla dünya genelindeki Predict projesinde görev almakta. Ancak, dünya Covid-19 ile mücadele ederken, Wacharapluesadee şimdiden bir sonraki salgının peşinde.
Ölüm Oranı ve Yaygınlık
Binlerce yarasayı incelediği kariyeri boyunca, Wacharapluesadee ve meslektaşları birçok yeni koronavirüs türü keşfetti. Ancak, bilim insanı bu virüsler arasında en çok endişe duyduğu hastalığın Nipah virüsü olduğunu belirtti. Wacharapluesadee, “Nipah virüsünün tedavisi yok ve yüksek ölüm oranına neden oluyor. Salgının meydana geldiği bölgeye bağlı olarak ölüm oranı %40 ile %75 arasında değişiyor.” ifadelerini kullandı. Ayrıca, dünyada yaklaşık 700 insanın Nipah virüsüne yakalandığı ve enfekte olanların %50 ile %75’inin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü’nün Öncelikleri
Bununla birlikte, Wacharapluesadee yalnız değil; her yıl Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), araştırma ve geliştirme fonlarına nasıl öncelik verileceğine karar vermek için halk sağlığı acil durumlarına neden olabilecek bulaşıcı hastalıkların geniş bir listesini değerlendiriyor. Nipah virüsü bu listenin ilk 10’unda yer alıyor.
Uzun Kuluçka Süresi ve Yayılma Hızı
Nipah virüsünün bu kadar önemli ve endişe verici olmasının birkaç temel nedeni bulunmaktadır:
- Hastalığın uzun kuluçka süresi (45 gün), enfekte bir kişinin hasta olduğunu fark etmeden virüsü yayma fırsatını artırmaktadır.
- Farklı türlerdeki hayvanları enfekte edebilmesi, hastalığın yayılma olasılığını artırmaktadır.
- Hastalık, doğrudan temas yoluyla veya kontamine yiyecek tüketimiyle bulaşabilmektedir.
Nipah virüsüne yakalanan bireyler, öksürük, boğaz ağrısı, yorgunluk gibi solunum semptomlarının yanı sıra, beyin şişmesine yol açabilen nöbetler ve ölüm gibi ciddi komplikasyonlar yaşayabilmektedir.
Salgın Hastalıkların Kaynağı: Habitat Yıkımı
1998’de Malezya’da meydana gelen Nipah virüsü salgını, 100’den fazla kişinin ölümüne yol açtı. Araştırmalar, orman yangınları ve yerel kuraklığın yarasaları doğal ortamlarından çıkardığını ve onları meyve ağaçları ile domuzların bulunduğu çiftliklere yönlendirdiğini ortaya koydu. Stres altındaki yarasaların daha fazla virüs yaydığı gözlemlenmiştir. Yer değiştirme zorunluluğu ve normalde etkileşime girmeyecekleri türlerle yakın temas, virüsün yarasalardan domuzlara ve dolayısıyla çiftçilere sıçramasına neden olmuştur.
Asya, dünya üzerindeki tropikal ormanların yaklaşık %15’ine ev sahipliği yapmakta ve bu bölgelerde biyoçeşitlilik kaybı ile ormansızlaşma ciddi boyutlara ulaşmıştır. Habitat tahribatının büyük bir kısmı, ormanların hurma yağı gibi ürünler için tahrip edilmesi ve yeni kentsel alanlar oluşturulmasından kaynaklanmaktadır. Yaşam alanları yok olan yarasalar, çatılar gibi yeni barınma alanları aramaktadır.
Yarasaların Rolü ve Koruma Gereksinimi
Virolog Veasna Duong, “Yarasa habitatının yok edilmesi ve avlanma, onları yeni tünekler aramaya itiyor. Yarasa türleri, meyve aramak için 100 kilometreye kadar yol alabiliyor. Ancak yarasalar, Nipah, Ebola, Sars ve Covid-19 gibi birçok zararlı hastalığı barındırıyor.” şeklinde açıklamalarda bulunmuştur.
Peki, yarasalar bu kadar tehlikeli hastalıklar taşıyorsa, onları yok etmek bir çözüm olabilir mi? Predict Projesi’nin laboratuvar müdürü Tracey Goldstein, “Yarasalar ekosistem için son derece önemli rollere sahip. 500’den fazla bitki türünü tozlaştırmakta ve böcekleri kontrol altında tutmaya yardımcı olmaktadır. Özellikle sivrisinekleri yiyerek sıtma gibi hastalıkların yayılmasını azaltmaktadırlar.” diyerek yarasaların ekosistem üzerindeki önemine vurgu yapmıştır. Goldstein, ayrıca yarasaların öldürülmesinin tehlikeli sonuçlar doğuracağını belirterek, “Sayıları azaltıldığında, kalan popülasyon daha fazla yavru vermeye eğilimli hale gelir. Hayvanları öldürmek, virüs taşıyan canlıların sayısını artırarak riski artırır.” şeklinde uyarılarda bulunmuştur.
Nipah virüsünün tehlikeli doğası nedeniyle, dünya genelindeki hükümetler tarafından biyoterörizm potansiyeline sahip olduğu düşünülmekte ve sadece birkaç laboratuvara bu virüsü kültürleme, büyütme ve depolama izni verilmektedir.
Kaynak: NTV
