İstanbul Eczacılar Odası, insan kanından üretilen ve hastalarımız için hayati öneme sahip olan kan ürünü ilaçlarıyla ilgili son dönemde yaşanan gelişmelere dair önemli bir açıklama yaptı. Yapılan açıklamada, hastaların sağlığını tehdit eden durumların gözlemlendiğine dikkat çekildi. Eczacılar olarak halk sağlığını önceliklendiren bir yaklaşımla, konuyla ilgili tespitlerimizi ve uyarılarımızı kamuoyuyla paylaşmayı bir sorumluluk olarak görüyoruz.
Bu süreci kısaca özetlemek gerekirse; 2014 yılında “ilaçta yerlileşme” hedefleri doğrultusunda Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) arasında, kan ürünü ilaçların yerli üretimine yönelik bir “Plazma Ürünlerinin Temin ve Kullanımına İlişkin Protokol” imzalanmıştır. 2015 yılında Türk Kızılay’ı projeye dâhil edilerek, Kızılay’dan temin edilen plazmaların hammadde olarak kullanılması ve kan ürünü ilaçlarının bu plazmalardan yerli olarak üretilmesi hedeflenmiştir.
Bu hedef doğrultusunda, 2017 yılında “Plazma Fraksinasyonu Projesi” adı altında ihale aşamasına gelinmiştir. Ancak, ayrıntıları açıklanmayan bir ihale yöntemiyle, ilaç endüstrisi alanında geçmişi olmayan Murat Sancak’a ait Maxicells A.Ş. isimli firmanın ihaleyi kazanması, süreçte dikkat çekici bir durum olmuştur. Bu firmanın, projeye göre en geç 5 yıl içerisinde üretim tesisini faaliyete geçirmesi ve Kızılay’dan temin ettiği plazmalardan kan ürünü ilaçlarını yerli olarak üretmesi gerekmekteydi. Üretim karşılığında da SGK, üretilen kan ürünlerine alım garantisi vermekteydi.
Ancak, ihale sonrası geride kalan 2 yıl, üretim tesisi kurmaktan ziyade, yabancı kan ürünü firmalarının yerli mümessillerine ait ilaç ruhsatlarına sahip olmak ve SGK aracılığıyla, ayaktan tedavi de dahil olmak üzere, ilgili kan ürünlerine yönelik tüm ihtiyacın tek ithalatçı olarak karşılanması yönünde harcanmıştır. 2018 yılında, söz konusu üretim tesisi için Silivri’de 150 dönüm arazi tahsisi yapılmış olmasına rağmen, şu ana kadar tek bir çivi dahi çakılmamış olması acı bir gerçektir.
Bu noktada, eczacılık yemini gereği sormak zorundayız; AMACINIZ NEDİR? Plazma Fraksinasyonu Projesi’nin ihale sürecine katılan, 1 asrı aşkın süredir ülkemizde hizmet veren, tamamen yerli ve kan ürünleri konusunda deneyimli bir firma bu üretim için yeterli görülmezken, yeni kurulmuş ve tecrübesiz bir firmayla çıkılan bu yol, ruhsat devirleri ve alım garantileriyle, SGK’nın Kamu Hastanelerine gönderdiği “ivedi” başlıklı talep toplama yazılarıyla bir çıkmaz yoldur.
Unutulmamalıdır ki; 19 yıl önce, bu ilaç gruplarında tespit edilen suistimaller nedeniyle, Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Türk Eczacıları Birliği’nin de katılımıyla bir “Kan Ürünleri Sorunları” komisyonu kurulmuştur. Bu komisyonun önerileri doğrultusunda alınan 2000 yılı Yüksek Sağlık Şurası kararları ile, TEB aracılığıyla tüm eczaneler arasında kurulan sıralı ve eşit dağıtım sistemi ile ilaçların temini ve hastalara ulaştırılması sağlanmıştır. 1 yılın sonunda 650.000 kutu olan kan ürünü sarfiyatı 250.000 kutuya düşmüş ve büyük bir istismarın önüne geçilmiştir; bu da devletin tasarruf etmesine katkıda bulunmuştur.
19 yıldır, Eczacı Odaları marifetiyle, TEB gözetimi ve SGK denetimiyle yürütülen bu sistem, kamu zararını engelleyerek ilaç suistimallerini en aza indirmekte ve hasta sağlığını güvence altına almaktadır. Oluşabilecek kamu zararı açısından dikkat çekmeye çalıştığımız söz konusu pazar, yıllık yaklaşık 5 milyar TL toplam büyüklüğündeki ve yalnızca eczanelerimiz üzerinden eşit ve adaletli dağıtım sistemi ile hastalarımıza ulaştırdığımız kısmıyla bile toplam ilaç pazarının %4’üne tekabül eden bir hacimdeki kamu kaynağına karşılık gelmektedir.
Böylesi bir ekonomik hacmin, tek bir firmaya, 12 yıl süreyle ve alım garantisi verilerek aktarılması, kamu kaynaklarının özel sektöre aktarılması anlamına gelmektedir. Bunun bedelini hastalarımız ve biz eczacılar, dolayısıyla tüm ülkemiz ödemek zorunda kalacaktır. Hasta sağlığı açısından son derece önemli olan ilgili ilaçların, ayaktan tedavi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde tek elden temini ve dağıtımının güçlüğü, bu süreçte oluşabilecek ilaç güvenlik riskleri, GDP (İyi Dağıtım Uygulamaları) açısından belirsizlikler ve acil durumlarda yetersiz ya da geç temin durumunda oluşabilecek yaşamsal riskler, giderilmesi gereken hayati endişelerimizdir.
Halk sağlığını gözeten bir meslek örgütü olarak, tüm yetkililere seslenmek, varoluş amacımız gereğidir; HASTALARIMIZIN SAĞLIĞINI RİSKE ATMAYIN. Korkumuz şudur ki; 12 yıllık ihale süreci bittiğinde, “yerli üretim” niyeti arkasına gizlenerek tekelleşmeye çalışanlar, üretmeden kendilerine aktardıkları kamu kaynaklarıyla çoktan unutulmuş olacaklar. Hakkı ve mesleki yetki elinden alınmış biz eczacılar ile hastalarımız ise, yaşanan sağlık riskleri ve artan kamu maliyetleri ile baş başa kalacağız.
Ülkemizin yerli ilaç sanayi atılımı için, gözünü ülke kaynaklarına dikmiş sermaye gruplarına, adrese teslim ihale oyunlarına ve sağlık alanına alım garantili rant kapısı olarak bakanlara ihtiyacı yoktur. İhtiyacımız olan; ortak aklı önceleyen, kamu kaynaklarını gözeten, halk sağlığını koruyan ve konunun asıl muhatabı olan meslek temsilcilerine kulak veren bir yönetim anlayışıdır. Ayaktan tedavi reçetelerinin hastanelerden verilmesi, yasalara aykırıdır. İlaç suiistimalini önlemek ve hasta sağlığını korumak için geliştirilen sıralı dağıtım sistemine aykırı yasal olmayan girişimlerden vazgeçilmelidir.
Ülkemizin her bölgesinde, 26.000 noktada, 1. basamak sağlık hizmet sunucusu olarak kesintisiz sağlık hizmeti sunan biz eczacılar; yerli ilaç üretimi konusunda inisiyatif almaya da, sağlık alanında atılan bu yanlış adımlara karşı koymaya da hazırız. Unutulmamalıdır ki; YERLİLEŞMENİN YANINDA, TEKELLEŞMENİN KARŞISINDAYIZ.
