İran Büyükelçiliği’nin Yeniden Açılışı
Riyad’daki İran Büyükelçiliği, iki ülkenin birçok diplomatının ve yetkilisinin katılımıyla yapılan görkemli bir törenle yeniden açıldı. Törende İran Dışişleri Bakanı Yardımcısı Ali Rıza Bikdeli, İran ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerde önemli bir dönüm noktasına tanıklık ettiklerini vurguladı. Bikdeli, “İnşallah, bölge istikrar, refah ve gelişme adına güçlü bir işbirliğine doğru ilerleyecek. Diplomasi, ülkeler arasında ortak bir anlayış geliştirmek için iletişimin en iyi yoludur,” şeklinde ifadeler kullandı.
Nisan ayının başlarında, Suudi Arabistan ve İran dışişleri bakanlarının, Çin’in arabuluculuğunda 2016’dan bu yana ilk kez bir araya gelerek önemli bir anlaşma sağladıkları bildirilmişti. Bu anlaşma çerçevesinde, iki ülke arasında büyükelçiliklerin yeniden açılmasına karar verilmişti. Ayrıca, karşılıklı uçuşların yeniden başlaması ve vizelerin kolaylaştırılması konusunda da mutabık kalındığı belirtilmişti.
Gerilim Nasıl Tırmanmıştı?
Suudi Arabistan’da Ocak 2016’da aralarında Şii din adamı Nimr el-Nimr’in de bulunduğu 47 kişi terör suçlamasıyla idam edilmiştir. İdamlardan sonra, Suudi Arabistan’ın Tahran Büyükelçiliği ve Meşhed Konsolosluğu, öfkeli göstericiler tarafından ateşe verilmiştir. Bu olayların ardından Suudi Arabistan, İran ile diplomatik ilişkilerini kesme kararı almıştır. O tarihten bu yana, iki ülke arasında gerginlikler artarak devam etmiştir.
Tahran ve Riyad, birbirlerini tehdit olarak görmekte ve bölgede nüfuz mücadelesi sürdürmektedir. Bu mücadele, Lübnan, Suriye, Irak ve özellikle Yemen’de her iki ülkenin karşı saflarda yer almasıyla kendini göstermektedir. İran, Yemen’de 2014 yılında Suudi destekli hükümeti devirmeyi başaran Husileri desteklemekte; Suudi Arabistan ise bir yıl sonra Husilere karşı ağır hava saldırıları düzenlemeye başlamıştır. Riyad, İran’ın Husilere destek vererek Suudi Arabistan’a saldırmalarına yol açtığını öne sürmektedir.
2019 yılında, Suudi Arabistan’ın petrol tesisleri silahlı insansız hava araçları ve füzelerle hedef alınmış ve bu saldırı petrol üretiminde kesintilere neden olmuştur. Suudi Arabistan ve ABD, bu saldırıdan İran’ı sorumlu tutmuşlardır. Daha önce, iki ülkeyi uzlaştırmaya yönelik birçok çaba başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Ancak, Mart ayında Çin’in arabuluculuğuyla iki ülkenin, iki ay içinde karşılıklı olarak büyükelçiliklerini yeniden açma kararı alması dikkat çekmiştir. Bu anlaşma, Ortadoğu’daki Çin’in etkisini de göstermesi açısından önemli bulunmuştur.
İki ülke arasında ticaret ve güvenlik alanındaki ilişkilerin yeniden tesis edilmesi, karşılıklı uçuşların başlaması gibi konular da gündeme gelmiştir. ABD yönetimi, bu gelişmeleri ihtiyatla karşılamış; Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres ise arabuluculuk çabaları için Çin’e teşekkür etmiştir.
