İlk Yıldızların Ortaya Çıkışı: Kozmik Şafak
İngiltere’deki bilim insanları, evrenin ilk yıldızlarının ne zaman doğduğunu belirleme konusunda önemli bir adım attılar. Kraliyet Astronomi Topluluğu’nun aylık bildirimlerinde yayımlanan araştırma sonuçlarına göre, yıldızlar, Büyük Patlama’dan yaklaşık 250 ila 350 milyon yıl sonra, “kozmik şafak” olarak bilinen bir olayda ortaya çıkmıştır.
Uzun yıllardır kozmik şafağın başlangıcını araştıran University College London’dan Prof. Richard Ellis, BBC’ye verdiği bir röportajda, “Evrenin ilk kez ne zaman yıldız ışığıyla yıkandığına dair ilk ikna edici kanıtı bulmuş durumdayız” şeklinde açıklamalarda bulundu.
Bu çalışmada bilim insanları, evrenin en uzak altı galaksisini incelediler. Ancak uzaklıkları nedeniyle, bu galaksiler dünyanın en güçlü teleskoplarıyla bile ancak birkaç piksel olarak görüntülenebildi. Çalışmayı yöneten Cambridge’deki Kavli Astronomi Enstitüsü’nden Dr. Nicolas Laporte, bu durumu “modern kozmolojideki en büyük sorulardan biri” olarak nitelendirdi ve “Evren tarihindeki bu önemli anın ne zaman gerçekleştiğini gözlemlerle ilk kez tahmin edebildik” dedi.
Dr. Laporte, bu çalışmanın sonucunu “bir rüyanın gerçekleşmesi” olarak tanımladı ve şöyle devam etti: “Işık parçacıklarının 13 milyar yıldan fazla bir süredir uzayda seyahat ettiğini ve sonunda bir teleskoba ulaştığını düşünmek harika. Astrofizikçi olmanın en güzel yanı, zamanda yolculuk yapabilmek ve uzak geçmişe tanıklık edebilmek.” Evrenin 13,8 milyar yıl önceki Büyük Patlama’dan sonra, ilk yıldızların ortaya çıkışıyla birlikte evren, “kozmik karanlık çağlar” olarak bilinen bir dönemden geçmiştir.
Yeni araştırmaya göre, Büyük Patlama’dan 250 ila 350 milyon yıl sonra, evrene ışık getiren ilk yıldızlar doğmuştur. Ayrıca, çalışma, ilk galaksilerin yeterince parlak olduğunu ve NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu tarafından da gözlemlenebileceğini belirtiyor. Astronomlar, bu gözlemler sayesinde evrenin evrimindeki bu kritik ana doğrudan tanıklık etme şansına sahip olabilirler.
İskoçya Kraliyet Astronomu Prof. Catherine Heymans, bu olasılık nedeniyle “çok heyecanlı” olduğunu ifade etti. Heymans, BBC’ye verdiği demeçte, “Dünya gezegeninde küçük bir medeniyet olan insanlık olarak, uzaya gönderebileceğimiz ve Büyük Patlama’dan sadece birkaç yüz milyon yıl sonra evrene bakabileceğimiz bir teleskop yaratabilmemiz ne kadar muhteşem!” dedi.
İlk yıldızların pek çoğu, Güneş’ten oldukça farklıydı. Güneş’e göre daha büyük olan ve sadece hidrojen yakan bu nesneler, yeni nesil yıldızların oluşumuna yol açan daha ağır elementlerin de üretimine katkıda bulundu. Hidrojen, helyum ve lityum dışındaki her şey, bu yıldızların ömürlerinin sona erdiği anlarda patlayarak ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, insanlık da kozmik şafağa yakın dönemlerde doğmuş yıldızlarla şekillenmiştir. Prof. Ellis, bu konuda, “Biz kendimiz yıldız evriminin bir ürünü olduğumuz için kökenimizi araştırıyoruz” dedi.
Çalışmalar sırasında ekip, galaksilerin ne kadar uzakta olduğunu da hesapladı. Bu galaksilerden gelen ışığın bize ulaşması zaman aldığı için, galaksiler ne kadar uzaktaysa astronomlar da onları o kadar geçmişe dair gözlemleyebiliyor. İncelenen altı gökada, teleskopların gözlem yeteneğinin sınırında yer almaktadır. Bu sebeple, bu galaksiler bilinen en eski galaksiler arasında sayılmaktadır.
Yapılan ölçümler, ekibin evren 550 milyon yaşındayken bu galaksileri gözlemlediklerini doğruladı. Galaksilerin yaşını ve ne zaman var olduklarını bilmek, ilk yıldızların doğum zamanını hesaplamada da yardımcı oldu. Daha önce yalnızca tek galaksilere yönelik tahminler yapılmışken, bu çalışma, bir grup galaksiye dayanan ilk anlamlı tahminleri sunmaktadır.
