Huzursuz Bacak Sendromu Nedir?
Her 10 kişiden 1’inde görülen ve Willis-Ekbom hastalığı olarak da bilinen “Huzursuz Bacak Sendromu”, dünya genelinde en sık rastlanan sinir sistemi bozukluğu hastalıkları arasında yer almaktadır. Bu rahatsızlık, bireyin bacaklarındaki kasları sürekli hareket ettirme, bacaklarını sallama veya esnetme ihtiyacı duyduğu ve kontrol altına alınamayan bir durumdur. Özellikle gün içinde otururken, dinlenirken veya uyku sırasında daha fazla belirginleşir ve kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler. Bacaklarda yanma, kaşıntı, ürperme ve karıncalanma gibi çeşitli belirtilerle kendini gösterebilen Huzursuz Bacak Sendromu hakkında daha fazla bilgiye Prof. Dr. Turgut Göksoy Cumhuriyet’e yaptığı açıklamalarla ulaşabiliriz.
Kadınlarda Daha Yaygın
Huzursuz Bacak Sendromu nedir? Bireyin kontrol edilemeyen bir dürtü ile bacaklarını hareket ettirme isteği ile karakterize edilen, kronik bir hareket bozukluğudur. Normalde sağlıklı bireyler, bacak veya ayaklarının rahatsızlık vermediği durumlarda bu uzuvların varlığını pek düşünmezler. Ancak Huzursuz Bacak Sendromu (HBS) olan kişiler, gün içinde sıkça huzursuzluk hissi yaşayarak bu durumu rahatsız edici bulurlar. Bu nedenle hastalığa “Huzursuz Bacak Sendromu” adı verilmiştir. İngilizce’de ise “Restless Leg Syndrome” olarak adlandırılmaktadır. 40 yaşından önce görülen vakalarda, bu hastalığın kalıtsal olduğu düşünülmektedir. HBS genellikle akşam veya gece saatlerinde otururken veya uzanırken ortaya çıkar ve hareket etmek, bu rahatsızlık hissini geçici olarak hafifletir. Huzursuz Bacak Sendromu her yaşta başlayabilir ve genellikle yaş ilerledikçe belirtileri kötüleşir; kadınlarda ise erkeklerden daha yaygın olarak görülmektedir.
Huzursuz Bacak Sendromu Belirtileri
Huzursuz Bacak Sendromu belirtileri nelerdir?
- Devamlı Yorgunluk Hissi
Huzursuz Bacak Sendromu olan bireyler, yatakta sürekli bacaklarını ovuşturmak zorunda kalır ve sonunda kalkıp dolaşmak veya banyo yapmak gibi önlemler almak zorunda kalabilirler. Bu nedenle uyku kaliteleri ciddi şekilde etkilenir. Uykularında derin ve dinlendirici olan non-rem uykusunun yeterince gerçekleşmemesi, her sabah yorgun kalkmalarına neden olur. Hastalar, sanki hiç uyuyamamış gibi veya dayak yemiş gibi hissederek yataktan uyanırlar. Uyku bozukluğunun anlaşılması için hastaların bir gece boyunca uyku merkezi olan bir hastanede uyku analizine tabi tutulmaları gerekebilir.
- Bacaklarda Huzursuzluk
HBS olan bireyler, başlarını yatağa koyar koymaz, gün içinde pek fark edemedikleri huzursuzluk belirtilerinin aniden arttığını hissederler. Uykusuz geçecek yeni bir gecenin başlayacağını bildikleri için aşırı huzursuz hale gelirler. Ayaklarındaki yanma, çekilme, karıncalanma ve elektriklenme hisleri nedeniyle bacaklarda ciddi bir huzursuzluk hissi doğar. Bu nedenle, hastalar istemsiz olarak bacaklarını sürekli hareket ettirmek zorunda kalırlar. Bu hareketler, düzenli ve anlamlı olmayıp, gelişigüzel sallanma, çekme ve tekmeleme şeklindedir. Genellikle her iki bacakta da belirtiler gözlemlenir; nadiren kolları da etkileyebilir.
Belirtiler Gece Artıyor
Gece saatlerinde artan bu hareketler, aynı yatakta yatan çiftler arasında uyumsuzluklara yol açabilir. Yatakta istemsiz bacak hareketleri, hastayı uykusundan uyandırarak yataktan kalkıp evde dolaşmasına neden olabilir. Banyoda suyu açarak ayaklarını yıkamak veya ışıkları açarak evde dolaşmak, çiftler arasında huzursuzluk çıkarabilir. Huzursuzluk her zaman geceleri olmayabilir; gündüz vakti de belirtiler aktif hale gelebilir. Bireylerin yakın çevreleri, son zamanlarda davranışlarında değişiklikler fark edebilir. Evde veya işte sürekli dolaşmaları dikkat çekebilir. Eğer birisi, bu hareket isteğini bastırmak için kendisine baskı yaparsa, belirtiler daha da kötüleşebilir. Canlı konserlerde veya tiyatrolarda oturan kişiler, bacaklarını durmadan sallayarak çevrelerindeki insanları rahatsız edebilirler. Bu nedenle, Huzursuz Bacak Sendromu olanların, tiyatro veya konserlerde en ön sıralarda oturmaktan kaçınmaları önerilir.
Nedenleri Diyabet ve Demir Eksikliği Olabilir
Huzursuz Bacak Sendromu nedenleri nelerdir? HBS, sıklıkla başka bir sağlık sorununun uzantısı olarak ortaya çıkabilir. Diyabet, demir eksikliği anemisi ve kontrolsüz bir şekilde kullanılan antidepresanlar bu duruma yol açabilir. Diyabet ve alkolizm gibi kronik hastalıklar, bazen bireyin el ve ayaklarındaki sinirlerde hasar oluşturabilir. Bu durum, periferik nöropati olarak adlandırılır ve HBS’yi tetikleyebilir. Ayrıca, demir eksikliği Huzursuz Bacak Sendromu’na neden olabilir veya var olan durumu daha da kötüleştirebilir. Bireyin mide veya bağırsaklardan kanama öyküsü varsa, ağır adet dönemleri yaşıyorsa veya sık sık kan bağışında bulunuyorsa demir eksikliği ortaya çıkabilir. Böbrek yetmezliği yaşayan bireylerde de benzer sorunlar görülebilir. Hasar veya yaralanma sonucu oluşan omurilik lezyonları da Huzursuz Bacak Sendromu ile ilişkilendirilebilir. Parkinson hastalığı olan kişiler, fazla miktarda alkol tüketen bireylerde de bu duruma rastlanabilir. Hiperaktif çocuklarda, bazen büyüme ağrıları ile karıştırılan HBS belirtileri görülebilir. Özellikle hamile kadınların son üç ayında Huzursuz Bacak Sendromu belirtileri yaşayabilecekleri unutulmamalıdır; genellikle doğumdan sonra hormonal dengeler normale döndüğünde, bu belirtiler zamanla kaybolur.
Tanısı Nasıl Konur?
Huzursuz Bacak Sendromu, hareket halindeyken veya istirahatte bacaklarda huzursuzluk hissi ile kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Tanısı için şu yöntemler kullanılmaktadır:
- Anamnez: Konuya hakim bir hekim, hasta şikayetlerinden yola çıkarak hastalığı tanımlama konusunda oldukça yetkindir. Huzursuz Bacak Sendromu, her yaş grubunda görülebilmesine rağmen, kadınlarda ve orta yaşlı bireylerde daha sık rastlanmaktadır.
- Laboratuvar Analizleri: Başka hastalıkların varlığını tespit etmek amacıyla kan şekeri, kan sayımı, demir seviyeleri ve vitamin düzeyleri gibi testler yapılmalıdır.
- Elektromiyografi (EMG): Bacak kas ve sinirlerindeki aktiviteyi değerlendirmek için EMG testi, HBS ile benzer belirtileri olan diğer durumlardan ayırt etmekte faydalı olabilir.
- Uyku Analizi: HBS, en çok uyku kalitesini etkiler. Uyku analizi, hastalığın tanısını koymada önemli bir yöntemdir. Bu süreçte EEG ile beyin elektrik aktiviteleri ölçülürken, bacaklara bağlanan elektrotlar yardımıyla gece boyunca kaç defa huzursuzluk hissi yaşandığı kaydedilir. Bu ölçümler, hastalığın şiddetini gösterirken, tedavi sonrasında bu sayının azalması da tedavi sonuçlarını izlemek açısından kritik öneme sahiptir.
Huzursuz Bacak Sendromu’nun Tedavisi Var Mıdır?
Huzursuz Bacak Sendromu’nun tedavisi mümkündür. İlk adım olarak, bireylerin günlük yaşam aktivitelerinin düzenlenmesi büyük önem taşımaktadır.
Günlük Yaşamın Düzenlenmesi
Huzursuz Bacak belirtileri yaşayan bireylere, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeleri önerilmektedir. Alkol ve kahve gibi olumsuz alışkanlıklardan kaçınmaları, uyku düzenlerini yeniden gözden geçirmeleri gerekmektedir. Rahat, sessiz ve serin bir uyku ortamı oluşturmak, her gün aynı saatte yatmak ve kalkmak ile en az yedi saat uyumak, dinlenme kalitesini artıracaktır. Hastalar ayrıca bol su içmeli ve rahat ayakkabılar giymeye özen göstermelidir. Spor yapmadıkları takdirde, egzersiz yapmaları teşvik edilmelidir. Beslenme düzenlerinde ise esansiyel yağlara yer vermeleri ve sindirim sorunlarına yol açabilecek gıdalardan kaçınmaları önerilmektedir.
İlaç Tedavisi
Huzursuz Bacak Sendromu tedavisinde bazı özel ilaçlar kullanılması gerekmektedir. HBS olan bireylerde vitamin ve hormon eksikliklerinin tespit edilmesi ve bu eksikliklerin giderilmesi önemlidir. Bu kapsamda, B12 ve B6 vitaminleri HBS’li hastalarda faydalı sonuçlar verebilir. Ayrıca, D vitamini, çinko ve selenyum eksiklikleri de tedavi sürecinde dikkate alınmalıdır. Demir eksikliği anemisi durumunda, demir ilaçları (tablet ya da enjeksiyon) verilerek, demir içeren gıdaların tüketimi teşvik edilmelidir. Eğer vücutta dopamin eksikliği söz konusu ise, bu açığın giderilmesi gerekmektedir. Gabapentin grubu ilaçlar ve anksiyete giderici ilaçlar, düzenli ve artırılan dozlarda kullanılmalıdır; genellikle bu tedavi ortalama 6 ay sürecektir. Uyku bozukluğu yaşayan HBS hastaları için uyku ilaçları, melatonin ve kas gevşetici ilaçlar önerilmektedir.
Fizik Tedavi Uygulamaları
Huzursuz Bacak Sendromu olan hastaların bacaklarına TENS, interferens vakum ve manyetik alan gibi tedavi seçenekleri uygulanabilir. Ayrıca parafin ve fango uygulamaları da tercih edilmektedir. Ozon tedavisi, kanın alınarak içine ozon katılarak hastaya yeniden verilmesi şeklinde uygulanmakta ve birçok hastanın belirtilerini azaltmakta etkili olmaktadır. Bacak ve ayaklara soğuk-sıcak alterne banyolar yapılması, kan dolaşımını artırıcı bir yöntem olarak önerilmektedir. Sıcak ile başlayan ve bitirilen uygulamaların yaklaşık 20 dakikadan az olmamasına dikkat edilmelidir. Düzenli yüzme aktiviteleri de HBS olan hastalar için rahatlatıcı bir etkendir. Egzersiz ve masaj uygulamaları, kasılmış bacak adalelerini gevşetmek için önerilen yöntemler arasında yer almaktadır. Orta düzeyde ve düzenli olarak egzersiz yapmak, HBS belirtilerini hafifletebilir; ancak aşırıya kaçmamak ve günün geç saatlerinde yoğun egzersiz yapmaktan kaçınmak önemlidir.
