Bundan tam 5 yıl önce, dünya üzerinde büyük bir değişim yaratan bir salgın patlak vermişti. Çin’de ortaya çıkan Covid-19 virüsü, 7 milyondan fazla insanın hayatını kaybetmesine ve çok daha fazlasının aylar süren ağır hastalıklarla mücadele etmesine neden oldu. Bu durum, iş hayatından sosyal medyaya kadar her şeyi etkileyerek hayatımızı köklü bir şekilde değiştirdi. Geçtiğimiz hafta yine Çin’de ortaya çıkan bir virüs, birçok kişinin 5 yıl öncesini hatırlamasına ve endişeye kapılmasına yol açtı. Peki, kısaca HMPV yani “human metapneumovirus” insan metapnömovirüsü nedeniyle gerçekten endişelenmeli miyiz? İşte şu ana kadar elde edilen veriler…
1) HMPV Nedir?
HMPV, her yıl dünya genelinde yaygın olarak görülen bir virüstür ve solunum yolu hastalıklarına neden olan pek çok patojenden biridir. Bu virüs, kişiyi hayatının farklı dönemlerinde tekrar tekrar enfekte edebilir. Özellikle Türkiye gibi kış aylarının soğuk geçtiği bölgelerde, grip gibi mevsimlik bir virüs olarak ortaya çıkarken, sıcak iklimlerde yıl boyunca dolaşımda olabilmektedir.
HMPV, RSV yani respiratuar sinsityal virüse benzerlik gösterir. Tıpkı grip ve Covid gibi, bu virüs de öksürük, ateş, burun tıkanıklığı ve hırıltılı solunum gibi belirtilerle kendini gösterir. Çoğu HMPV enfeksiyonu hafif geçerken, bebekler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde daha ağır vakalar görülebilir. Bu ağır vakalar, bronşit veya zatürre gibi daha ciddi hastalıklara yol açabilir. Astım, KOAH veya amfizem gibi akciğer hastalıkları bulunan kişiler de risk altındadır.
Yüksek gelir seviyesine sahip ülkelerde HMPV’nin ölümcül sonuçlar doğurması oldukça nadirdir; ancak, sağlık sisteminin zayıf olduğu düşük gelirli ülkelerde HMPV kaynaklı ölümler daha sık görülmektedir.
2) HMPV Ne Zamandır Dolaşımda?
HMPV ilk olarak 2001 yılında tespit edilmiştir; ancak araştırmalar, bu virüsün en az 60 yıldır insanlarda dolaşımda olduğunu göstermektedir. Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezi’nde pediatrik bulaşıcı hastalıklar uzmanı Dr. Leigh Howard, The New York Times’a yaptığı açıklamada, “Bu virüs yeni değil, ancak adı influenza, Covid veya RSV kadar yaygın bilinmiyor” dedi. Bunun sebeplerinden biri, hastanelerde HMPV teşhisi konan vakalar dışında virüsün adının pek anılmamasıdır. Dr. Howard, “Klinik özellikleri diğer viral hastalıklardan ayırt etmek zordur ve HMPV için Covid, grip veya RSV’de olduğu gibi rutin testler yapılmamaktadır. Bu durum, enfeksiyonların çoğunun fark edilmeden geçmesine neden oluyor,” ifadelerini kullandı. Öte yandan, The Guardian’a konuşan uzmanlar, vakalardaki artışın sebebinin yeni teknolojilerin HMPV’yi daha kolay teşhis edebilmesi olabileceğini belirtiyor.
3) HMPV Enfeksiyonları Nasıl Yayılıyor?
HMPV’nin başlıca bulaş yolları, soğuk algınlığı, grip ve Covid ile benzerlik göstermektedir. Hastalık, öksürük ve hapşırık yoluyla havaya yayılan minik damlacıklar, enfekte bir kişiyle doğrudan temas veya kontamine olmuş yüzeylere dokunarak yayılmaktadır.
4) HMPV’nin Aşısı veya Tedavisi Var Mı?
HMPV’ye özel bir aşı bulunmamaktadır. Ancak RSV için bir aşı mevcuttur ve bu iki virüse karşı koruma sağlayacak tek bir aşı geliştirilmesi konusunda araştırmalar devam etmektedir. HMPV virüsüne karşı özel bir antiviral tedavi de mevcut değildir; tedavi genellikle semptomların iyileştirilmesine yönelik olarak uygulanmaktadır. Dr. Stephens, HMPV’nin Covid-19 veya influenza gibi bildirilmesi gereken bir hastalık olmadığını belirterek, “Birçok mikroorganizma var ve bunlar bildirilmesi gereken hastalıklar değil, çünkü oldukça yaygındırlar ve çok sayıda insan bu hastalıkları geçirir. Genellikle birkaç gün içinde dinlenerek iyileşiyoruz,” dedi. Brisbane’da Mater Sağlık Hizmetleri’nde bulaşıcı hastalıklar direktörü olan Prof. Dr. Paul Griffin ise, “Ağır hastalığa neden olabilir ve olmaktadır. Bu nedenle, insanların durumun ciddiyetini anlaması önemlidir,” diye ekledi.
5) Çin’den HMPV ile İlgili Açıklama Geldi Mi?
Çinli yetkililer HMPV vakalarının arttığını doğruladı, ancak virüsün yabancı bir patojen olmadığını ve büyük bir endişe yaratmadığını vurguladılar. Covid-19’a yol açan koronavirüs yeni bir patojendi; bu nedenle insanların bağışıklık sistemleri bu virüse karşı savunma geliştirememişti ve ağır hastalıklar görüldü. Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, 27 Aralık’ta düzenlediği basın toplantısında, HMPV vakalarının 14 yaş ve altı çocuklar arasında arttığını belirtti. Kan, artışın özellikle Çin’in kuzeyinde gözlemlendiğini ve aynı zamanda influenza vakalarında da bir artış yaşandığını ifade etti. Bu yıl ocak ayının sonuna denk gelen Çin Yeni Yılı’nda seyahatlerin ve kalabalık gruplar halinde toplanmaların artmasıyla vakaların pik yapmasının beklendiğini de ekledi.
6) Çin Kamuoyu HMPV’ye Nasıl Bir Tepki Verdi?
Çin’deki sosyal medya platformlarında HMPV’ye dair endişe hakimdi. Birçok kişi hayatları boyunca HMPV’yi duymadıklarını ve bunun yeni bir patojen olduğunu öne sürdü. Ancak resmi haber kanalları, vatandaşların gönlünü rahatlatmaya yönelik yayınlar yaparak antiviral ilaçların bilinçsiz kullanımına karşı uyarılarda bulundu. Koronavirüs pandemisi döneminde stokladıkları maskeleri nihayet kullanabilecekleri için sevindiklerini belirten sosyal medya kullanıcıları da vardı. Ancak birçok kişi, yalnızca HMPV’nin değil, genel olarak hastalıkların arttığına dikkat çekti. Örneğin, dün “Çin Twitter’ı” olarak bilinen Weibo’da gündem olan konulardan biri, “Neden grip bu kadar acı veriyor?” sorusuydu.
7) Dünya Sağlık Örgütü’nden Bir Açıklama Geldi Mi?
Dünya Sağlık Örgütü yetkilileri, kaygılanacak bir durum olmadığını belirtti. Örgüt adına açıklama yapan Dr. Margaret Harris, Çin makamlarından gelen raporlara göre vakalarda öngörülebilir bir artış yaşandığını bildirdi. Dr. Harris, “Yılın bu zamanlarında, yani Kuzey Yarımküre’nin kış aylarında beklenildiği üzere, mevsimsel influenza, RSV ve insan metapnömovirüsü gibi akut solunum enfeksiyonlarında aylık artışlar yaşanmaktadır,” ifadelerini kullandı.
8) Endişelenmeli Miyiz?
Çin’den gelen haberler, 5 yıl önceki Covid pandemisinin başlangıcını akıllara getiriyor. Ancak şu anki durum ile 5 yıl öncesi arasında önemli farklar bulunuyor. Covid, hayvanlardan insanlara bulaşmış ve geçmişte bilinmeyen bir virüstü. HMPV ise daha önce kapsamlı araştırmalara konu olmuş, bilinen bir virüstür. Küresel nüfusun büyük bir kısmı bu virüse karşı bağışıklığa sahipken, Covid’e karşı hiçbir bağışıklığımız yoktu; bu nedenle Covid pandemiye dönüştü. HMPV’nin mevsiminin ağır geçmesi, hastaneleri, özellikle çocuk servislerini zorlayabilir. Ancak sağlık kuruluşlarının bu yük altında ezilmesi beklenmiyor. Prof. Dr. Griffin, “Bu virüsün bir pandemi yaratacağına dair endişelenmemiz gerektiğini düşünmüyorum. Ama vakalardaki artış ve yarattığı etki önemli,” dedi ve ekledi: “HMPV’ye özel aşılarımız ve antiviral ilaçlarımız olmadığını da göz önünde bulundurursak, hastalığın yayılmasını önlemek için pandemiden iyi dersler çıkarabiliriz.”
9) Ne Yapabiliriz?
Prof. Dr. Griffin, “Covid pandemisi süresince önlemler alıp sayıları azaltma konusunda oldukça başarılıydık. Ancak şimdi o dönemdeki kadar sıkı önlemler almıyoruz ve vakaların yeniden arttığını gözlemliyoruz. Kesinlikle Covid dönemindeki gibi sıkı kısıtlamalar önermiyorum; fakat evde kalmak, öksürürken ve hapşırırken damlacıkları dağıtmamak için dikkatli olmak ve el hijyenine özen göstermek kış aylarında son derece önemlidir,” dedi. Ayrıca hasta olanların işe veya okula gitmemesi gerektiği konusunda da uyarıda bulundu. Dr. Stephens, hasta kişilerin kalabalık ortamlara girmeden önce maske takmalarını önererek, bu sayede başkalarını, özellikle yüksek risk grubundakileri enfekte etmekten kaçınacaklarını belirtti.
