Güneş’teki Süper Patlamalar ve Etkileri
Son günlerde University of Colorado Boulder’da görevli bilim insanları, Güneş’te meydana gelebilecek süper patlamaların Dünya çapındaki elektronik cihazlar üzerinde ciddi zararlara yol açabileceğini ifade etti. Bu patlamaların gerçekleşmesi durumunda, Dünya’nın karanlığa gömülme olasılığına dikkat çekildi. Uzayla ilgili çalışmaların hızla ilerlediği günümüzde, Güneş’teki patlamalar hakkında açıklamalarda bulunan İstanbul Kültür Üniversitesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Ayşegül Fulya Yelkenci, bu tür olayların Dünya’yı doğrudan değil, daha çok yörüngedeki uyduları etkileyebileceğini belirtti.
Güneş’in Aktivite Döngüsü
Dr. Yelkenci, Güneş’te her zaman patlamaların meydana gelebileceğini ve bu duruma karşı korkuya kapılmamak gerektiğini vurguladı. Güneş’in kendi aktivite döngüsü olduğuna dikkat çeken Yelkenci, “Güneş 11 yılda bir daha aktif hale gelirken, aynı sürede bir dönem de daha sakin oluyor. Bu döngü sırasında, Güneş’in aktif olduğu dönemlerde daha fazla ve daha kuvvetli patlamalar gözlemleniyor. Bu patlamalar sırasında elektrik yüklü gaz parçacıkları, Dünya’ya doğru hareket ediyor. Bu parçacıklar, Dünya’nın manyetik alanına takılarak, ‘Dünya’nın manyetosferi’ adı verilen kalkan sayesinde hızlarını kaybeder. Bu durum, bir şok dalgası oluşturuyor. Gelen bu parçacıklar, Dünya’nın manyetik alanını takip ederek kutuplardan atmosferin içine giriyor ve atmosferdeki moleküllerle çarpışarak bir ışık meydana getiriyor; bu olaya da ‘kuzey ışıkları’ denir” dedi.
İstanbul ve New York’ta Görülebilir Işımalar
Çok güçlü bir patlama durumunda, manyetosferin Güneş’ten gelen yüksek elektrik yüklü parçacık grubunu yeterince yavaşlatamayabileceğini belirten Yelkenci, bu durumda sadece kutuplarda değil, İstanbul ve New York gibi şehirlerin enlemlerinde de atmosferde ışımaların görülebileceğini ifade etti. Bu ışımaların yalnızca bir ışık oyunu olmadığını vurgulayan Yelkenci, “Gelen parçacık grupları çok yüklü olduğunda, trafolarda birikim yapabilir ve bu durum, şehrin elektriğinin kesilmesine yol açabilir. Benzer bir olay, 1952 yılında yaşanmıştı. Ancak Dünya üzerinde kısa süreli bir elektrik kesintisi, genel olarak yaşamı çok fazla etkilemez” şeklinde konuştu.
Uydular Üzerindeki Etkileri
Yelkenci, Dünya’dan ziyade yörüngedeki uyduların bu tür süper patlamalardan daha fazla etkileneceğini belirtti. Yelkenci, sözlerine şöyle devam etti: “Bu patlama meydana geldiğinde, elektrik yüklü parçacıklar, Dünya’nın etrafında dönen çeşitli iletişim uydularına, bilimsel ve savunma amaçlı uydulara ulaşabilir. Bu durum, uydular üzerindeki çiplerin zarar görmesine neden olabilir. Bu yüzden ‘spaceweather’ (uzay hava durumu) adı verilen bir alan mevcuttur. Güneş’in üzerindeki patlamalar sürekli olarak izleniyor ve eğer bir patlama olursa, uydularda koruma amaçlı çeşitli önlemler alınıyor. Bir patlama gerçekleştiğinde, Dünya’nın atmosferine ve manyetosferine ulaşması, patlamanın büyüklüğü ve hızına göre değişiklik gösterebilir; fakat bu süreç yaklaşık 18 saat sürmektedir. Bu nedenle, belli bir hazırlık süreci bulunuyor. Uyduların kısa süreliğine kapatılması gerekebilir. Süper patlamanın Dünya üzerinde meydana gelip tüm elektronik cihazlarımıza ulaşması ise olası ve beklenen bir durum değildir.”
Yelkenci, uzay ajanslarının web sitelerinden Güneş’in durumunun sürekli olarak takip edilebileceğini de sözlerine ekledi.
DHA
