Gaslighting: İlişkilerdeki Gizli Zorbalık
Günümüzde gençler arasında sıkça karşılaşılan bir kavram olan gaslighting, birçok ilişkide kendini gösteren karmaşık bir durumdur. Bireylerin alışkanlık haline getirdiği ve hem bilinçli hem de bilinçsiz bir şekilde birçok insanın maruz kaldığı bu psikolojik zorbalık, yaşamı derinden etkileyebilir. İşte, gaslighting hakkında bilmeniz gereken her şey.
Gaslighting Nedir?
Gaslighting, bir psikolojik manipülasyon ve taciz tekniğidir. Bu yöntem, bireyleri kendi hafızalarını, algılarını ve akıl sağlıklarını sorgulamaya iten bir tür kötü yönlendirmeyi ifade eder. Bu süreçte, bireyde ya da belirli bir grupta şüphe yaratma, kalıcı inkar, çelişkiler ve yalanlar aracılığıyla sistematik bir şekilde etkisi artırılır, bu da çoğu zaman fark edilmesini zorlaştırır.
İlginç Çıkış Noktası
Gaslighting terimi, 1938 yılında sahnelenen Gas Light adlı bir oyundan türetilmiştir. Oyundaki erkek karakter, eşini deli olduğuna ikna etmeye çalışırken, gaz lambasını söndürdüğünde kadın bunun gerçek olmadığını anlamaya başlar. Ayrıca, kavramın kökeni 1940’larda yayınlanan Gaslight isimli bir film ile de ilişkilendirilmektedir. Bu filmde, Ingrid Bergman başrolde yer almakta ve kötü niyetli kocası tarafından sistematik telkinlerle aklını kaybettiğine inandırılan bir kadının hikayesi anlatılmaktadır.
Gaslighting Süreci: Üç Aşama
Gaslighting, ilişkilerde baskın olan bireyin üç temel aşamayı izlemesiyle gelişir: idealleştirme, değersizleştirme ve gözden çıkarma.
- İdealleştirme: Manipülatif birey, ilişki başlangıcında her şeyin mükemmel olduğu algısını yaratmaya çalışır ve hayranlık evresine geçer.
- Değersizleştirme: Bu aşamada hayranlık duyulan birey, sorunlu, ideal olmayan ve hiçbir şeyi başaramayan bir kişi olarak gösterilmeye çalışılır.
- Gözden Çıkarma: Son aşamada, mağdur terk edilerek yeni arayışlara yönlendirilir. Bu süreçte, kurbanlar sık sık kendilerini özür dilerken bulabilirler.
En Çok Evliliklerde Görülüyor
Gaslighting, her ne kadar nadir görülen fakat son derece tehlikeli bir durum olarak tanımlansa da, en çok evliliklerde kendini gösterir. Otorite sahibi bir kişi, kendinden daha zayıf veya daha düşük statüde olan birine bu durumu uygulayabilir. Hem kadınlar hem de erkekler gaslighting mağduru olabilir, ancak toplumumuzda otorite genellikle erkekler üzerinde yoğunlaştığı için, erkeklerin eşlerine bu tür zorbalıkları uygulamaları daha sık gözlemlenir. Bunun yanı sıra, ebeveyn-çocuk, patron-çalışan gibi ilişkilerde de gaslighting vakalarına rastlanabilir. Uygulayan kişi, mağdurun sosyal çevresinden izole olmasına neden olur, arkadaşları ve ailesiyle görüşmesini engelleyerek, ‘Bizim kötülüğümüzü istiyorlar’, ‘Seni kıskanıyorlar’ gibi ifadelerle kişiyi manipüle eder.
Gaslighting Çemberinde Kalmak
Gaslighting durumunun farkına varıldığında, ilişkinin derhal sonlandırılması gerektiği unutulmamalıdır. Gaslighting’e maruz kalan bireyin durumu anlaması, iyileşme sürecinin en önemli adımıdır. Ancak, çemberin dışına çıkmadan durumunu fark etmek ve fark ettiğinde yardım almadan ilişkiyi sonlandırmak oldukça zordur. Gaslighting, yavaş yavaş ilerleyen ve şiddeti artan bir süreç olduğundan, ilişki sona gelmeden bu durumu fark etmek, kurtulmayı kolaylaştırabilir.
En Sık Kullanılan Gaslighting Cümleleri
- Çok hassas ya da kırılgansın.
- Böyle olacağını söylemiştim.
- Eğer bu kadar kötüysem neden benimle kalıyorsun?
- Yardıma ihtiyacın var, sen iyi değilsin.
- Ben böyle bir şey söylemedim.
- Biraz güçlü ol.
- Her şeyi benden isteme ya da tek başına bir şey yapamazsın.
- Bu konuyu çok abarttın.
- Sana asla zarar vermem!
- O sözleri sinirle söyledim!
