Gamma Knife Radyocerrahisi: Tarihçesi ve Gelişimi
Lars Leksell isminde İsveçli bir beyin cerrahı tarafından tıbba kazandırılan Gamma Knife radyocerrahisi, 1950’li yıllarda yapılan ön çalışmalarla başlamıştır. İlk kez 1968 yılında bir hasta üzerinde uygulanan bu cihaz, Türkiye’de ise 1997 yılında kullanılmaya başlanmıştır. O tarihten bu yana gelişimini sürdüren Gamma Knife, uygun hasta gruplarında uygulandığında son derece başarılı sonuçlar elde etmektedir.
Gamma Knife ve Radyoterapi: Farklar
Gamma Knife radyocerrahisi, stereotaktik çerçeve adı verilen metal bir çerçeve kullanılarak kafatasının sabitlenmesi ve hastalıklı bölgeye yoğunlaştırılmış radyasyon verilmesi prensibine dayanır. Radyoterapi ile arasındaki temel fark ise, radyoterapide geniş bir alana birkaç seansta radyasyon verilirken, Gamma Knife ile hedeflenen bölgeye tek bir seansta yoğun radyasyon uygulanmasıdır. Radyoterapide sağlıklı dokulara zarar vermemek adına dozlar günlere bölünerek uygulanırken, Gamma Knife sayesinde hedeflenen bölgeye yoğun bir şekilde radyasyon verilir ve etrafındaki normal dokular büyük oranda korunur.
Gamma Knife uygulamasında, tümör 3 cm’den küçükse genellikle tek bir seans yeterli olurken, 3 cm’den büyük tümörlerde tedavi günlere bölünerek planlanmaktadır.
Gamma Knife ile metastaz tedavisi de mümkündür. Örneğin, akciğer kanserinin beyine metastaz yapması durumunda, tümör tedavi edildikten 6 ay sonra tekrar sıçrama olursa ikinci bir tedavi yapılabilir. Dolayısıyla, beyinde metastaz nedeniyle oluşan tümörler için Gamma Knife uygulaması yapılabilir ve bu süreçte herhangi bir sayı sınırlaması yoktur. Gamma Knife ile hem iyi huylu hem de kötü huylu tümörlerde %90’ın üzerinde başarı sağlandığı gözlemlenmektedir.
Gamma Knife Uygulama Alanları
- Beyindeki Damarsal Bozukluklar: Doğuştan damar yumağı (AVM) gibi durumlarda etkili bir tedavi seçeneğidir. Beyin kanamalarına ve sara nöbetlerine yol açabileceği için tedavi edilmesi gerekir. Kavernom gibi diğer damar yumağı türlerinde de başarıyla kullanılmaktadır.
- İyi Huylu Beyin Tümörleri: Meningiom ve vestibular schwannoma gibi beyin zarından kaynaklanan veya işitme ve denge sorunları ile ilişkilendirilen tümörlerin tedavisinde Gamma Knife tercih edilmektedir.
- Kötü Huylu Tümörler: Vücudun farklı yerlerinden beyine sıçramış kanser türleri (metastazlar) için Gamma Knife uygulaması yapılabilir.
- Fonksiyonel Bozukluklar: Trigeminal nevralji (ani şiddetli yüz ağrısı) ve el titremesi (tremor) gibi durumlarda da uygulanabilir.
Gamma Knife Tedavi Süreci
Gamma Knife ekibi, beyin cerrahı, radyasyon onkoloğu, medikal fizikçi, teknisyen ve hemşirelerden oluşmaktadır. İlk olarak, başın sabit tutulabilmesi için lokal anestezi uygulanarak kafaya stereotaktik çerçeve takılmaktadır. 12 yaşından küçük hastalarda ise işlem sedasyon altında gerçekleştirilir. Çerçeve takıldıktan sonra MR çekimi yapılır ve gerekli durumlarda anjiyografi uygulanır. Bilgisayardaki özel program ile tedavi planlanır, hedef doku belirlenir ve uygulanacak radyasyon dozu tespit edilir. Planlama tamamlandıktan sonra tedavi ünitesinde uygulama sürecine geçilir. Uygulama süresi, lezyonun hacmine ve uygulanacak radyasyon dozuna bağlı olarak 10 dakika ile 3-4 saat arasında değişebilir.
Bazı hastalarda yalnızca Gamma Knife yeterli olurken, bazı durumlarda ameliyat gerekmektedir. Ameliyat sonrası kalan tümöre de Gamma Knife uygulanabilir; bu nedenle bu yöntem, diğer tedavi yöntemleri ile birlikte de kullanılabilir.
Gamma Knife Sonrası Takip Süreci
Gamma Knife uygulandıktan sonra hastalar düzenli olarak takibe alınır. Metastaz nedeniyle yapılan Gamma Knife tedavisinde, tümörün durumunu kontrol etmek için 2-4 ayda bir takip yapılır. İyi huylu tümörlerde ise hastaların yılda bir kez MR çektirmesi önerilir. Tedavinin etkisini görebilmek için belli bir süre geçmesi gerektiği unutulmamalıdır; çünkü tümöre uygulanan radyasyonun etkisi zamanla ortaya çıkar. Metastaz durumunda etki süresi genellikle 2-3 ay iken, yavaş büyüyen iyi huylu tümörlerde bu süre yıllar alabilir. Gamma Knife’ın tümör üzerindeki etkisi, tümörün büyümesinin durması ile değerlendirilir. Eğer tümör büyümüyorsa, tedavi başarılı olmuştur. AVM tedavisinde ise damar yumağının kaybolması beklenir ve bu durumun gerçekleşmesi için 2-3 yıl beklemek gerekebilir.
Gamma Knife Tedavisinin Avantajları
- Açık Cerrahinin Gereksizliği: Gamma Knife birçok beyin tümöründe açık cerrahiye gerek bırakmaz.
- Genel Anestezi Gerekmez: Ameliyatsız bir yöntem olduğu için genel anestezi riski ortadan kalkar.
- Hızlı İyileşme Süreci: Hasta, tedavi sonrası hemen günlük yaşamına dönebilir; hastanede yatmaya gerek kalmaz.
- Saç Kaybı ve Yaraları Ortadan Kaldırır: Uygulama sırasında saçın kesilmesine gerek yoktur; bu sayede saç dökülmesi ve yara izi gibi sorunlar yaşanmaz.
- Zaman Tasarrufu: Tek seferde uygulandığı için hastaların sürekli hastaneye gitmelerine gerek kalmaz.
- Normal Dokuların Korunması: Uygulama sırasında etrafa gelen radyasyon miktarı minimum seviyede kalır, böylece normal dokular korunur.
- Ağrısız İşlem: İşlem sırasında ve sonrasında ağrı veya rahatsızlık hissedilmez.
- Komplikasyon Riski Yok: Açık cerrahilerde görülebilen komplikasyonlar Gamma Knife uygulamasında yoktur.
- Moral ve Konfor: Hastalara konfor sağlayarak moral yükseltici bir tedavi yöntemi sunar.
Sonuç
Gamma Knife, radyocerrahinin altın standartlarından birini temsil etmektedir. Hastanemizde kullanılan son model Gamma Knife cihazı olan Icon, hem stereotaktik çerçeve ile hem de radyoterapideki gibi yüz maskesi takılarak tedavi imkanı sunmaktadır. Hangi yöntemin kullanılacağına hekim karar vermektedir. Tecrübeli ekibimiz ve gelişmiş teknolojimiz ile hasta konforunu ön planda tutarak başarılı uygulamalar gerçekleştirmekteyiz.
Kaynak: Herkese Bilim Teknoloji
